第三十二卷—第三十四卷:牡丹 鱼儿牡丹 缠枝牡丹 秋牡丹
牡丹一
- 原 牡丹,一名鹿韭,一名鼠姑,一名百两金,一名木芍药。通志云,牡丹初无名,依芍药得名,故其初曰木芍药。本草又云,以其花似芍药而宿干似木也。秦汉以前无考,自谢康乐始言永嘉水际竹间多牡丹,而刘宾客嘉话录谓北齐杨子华有画牡丹,则此花之从来旧矣。唐开元中,天下太平,牡丹始盛于长安。逮宋,惟洛阳之花为天下冠,一时名人高士如邵康节、范尧夫、司马君实、欧阳永叔诸公尤加崇尚,往往见之咏歌。洛阳之俗,大都好花,阅洛阳风土记可考镜也。天彭号小西京,以其好花,有京洛之遗风焉。大抵洛阳之花,以姚、魏为冠,姚黄未出,牛黄第一,牛黄未出,魏花第一,魏花未出,左花第一,左花之前,惟有苏家红、贺家红、林家红之类,花皆单叶,惟洛阳者千叶,故名曰洛阳花,自洛阳花盛,而诸花诎矣,嗣是,岁益培接,竞出新奇,固不特前所称诸品已也。性宜寒畏热,喜燥恶湿,得新土则根旺,栽向阳则性舒。阴晴相半谓之养花天,栽接剔治,谓之弄花。最忌烈风炎日,若阴晴燥湿得中,栽接种植有法,花可开至七百叶,面可径尺。善种花者,须择种之佳者种之,若事事合法,时时著意,则花必盛茂,间变异品,此则以人力夺天工者也。
- 增 广雅 白𦬸,牡丹也。
- 本草 李时珍曰,牡丹以色丹者为上,虽结子而根上生苗,故谓之牡丹。苏恭曰,生汉中、剑南,苗似羊桃,夏生白花,秋实圆绿,冬实赤色,凌冬不凋,根似芍药,长安谓之吴牡丹。苏颂曰,今丹、延、青、越、滁、和州山中皆有,花有黄、紫、红、白数色,此是山牡丹。二月于梗上生苗叶,三月开花,花叶与人家所种者相似,但花瓣止五、六叶,五月结子,黑色。根黄白色,长五七尺,近世人多贵重,欲其花之诡异,皆秋冬移接,培以壤土,至春盛开,其状百变。
- 原 花有
- 姚黄,花千叶,出民姚氏家,一岁不过数朵。
- 禁院黄,姚黄别品,閒淡高秀,可亚姚黄。
- 庆云黄,花叶重复,郁然轮囷,以故得名。
- 甘草黄,单叶,色如甘草,洛人善别花,见其树知为奇花,其叶嚼之不腥。
- 牛黄,千叶,出民牛氏家,比姚黄差小。
- 玛瑙盘,赤黄色,五瓣,树高二、三尺,叶颇短蹙。
- 黄气毬,淡黄檀心,花叶圆正,间背相承,敷腴可爱。
- 御衣黄,千叶,色似黄葵。
- 淡鹅黄,初开微黄如新鹅儿,平头,后渐白,不甚大。
- 太平楼阁,千叶。
- 以上黄类
- 魏花,千叶,肉红略有粉梢,出魏丞相仁溥之家,树高不过四尺,花高五、六寸,阔三、四寸,叶至七百馀。钱思公尝曰,人谓牡丹花王,今姚花真可为王,魏乃后也。一名宝楼台。
- 石榴红,千叶楼子,类王家红。
- 曹县状元红,成树宜阴。
- 映日红,细瓣,宜阳。
- 王家大红,红而长尖微曲,宜阳。
- 大红西瓜瓤,宜阳。
- 大红舞青猊,胎微短,花微小,中出五青瓣,宜阴。
- 七宝冠,难开,又名七宝旋心。
- 醉胭脂,茎长,每开头垂下,宜阳。
- 大叶桃红,宜阴。
- 殿春芳,开迟。
- 美人红。
- 莲蕊红,瓣似莲花。
- 翠红妆,难开,宜阴。
- 陈州红。
- 朱砂红,花叶甚鲜,向日视之如猩血,宜阴。
- 锦袍红,古名潜溪绯,深红,比宝楼台微小而鲜粗,树高五、六尺,但枝弱,开时须以杖扶,恐为风雨所折,枝叶疏阔,枣芽小弯。
- 皱叶桃红,叶圆而皱,难开,宜阴。
- 桃红西瓜瓤,胎红而长,宜阳。
- 以上俱千叶楼子
- 大红剪绒,千叶并头,其瓣如剪。
- 羊血红,易开。
- 锦袍红。
- 石家红,叶稀不甚繁。
- 寿春红,瘦小,宜阳。
- 彩霞红。
- 海天霞,大如盘,宜阳。
- 以上俱千叶平头
- 小叶大红,千叶,难开。
- 鹤翎红。
- 醉仙桃,外白内红,难开,宜阴。
- 梅红平头,深桃红。
- 西子红,圆如毬,宜阴。
- 粗叶寿安红,肉红,中有黄蕊,花出寿安县锦屏山,细叶者尤佳。
- 丹州、延州红。
- 海云红,色如霞。
- 桃红线。
- 桃红凤头,花高大。
- 献来红,花大,浅红,歛瓣如撮,颜色鲜明,树高三、四尺,叶团。张仆射居洛,人有献者,故名。
- 祥云红,浅红,花妖艳多态,而花叶最多,如朵云状。
- 浅娇红,大桃红,外瓣微红而深娇,径过五寸,叶似粗叶寿安,颇捲皱,葱绿色。
- 娇红楼台,浅桃红,宜阴。
- 轻罗红。
- 浅红娇,娇红,叶绿可爱,开最早。
- 花红绣毬,细瓣,开圆如毬。
- 花红平头,银红色。
- 银红毬,外白内红,色极娇,圆如毬。
- 醉娇红,微红。
- 出茎红桃,大尺馀,其茎长二尺。
- 西子,开圆如毬,宜阴。
- 以上俱千叶
- 大红绣毬,花类王家红,叶微小。
- 罂粟红,茜花鲜粗开瓣合栊深檀心,叶如西施而尖长,花中之烜焕者。
- 寿安红,平头黄心,叶粗、细二种,粗者香。
- 鞓红,单叶,深红。张仆射齐贤自青州以骆驼驮其种,遂传洛中,因色类腰带鞓,故名。亦名青州红。
- 胜鞓红,树高二尺,叶尖长,花红赤焕然,五叶。
- 鹤翎红,多瓣,花末白而本肉红,如鸿鹄羽毛,细叶。
- 莲花萼,多叶红花,青趺三重如莲萼。
- 一尺红,深红颇近紫,花面大几尺。
- 文公红,出西京潞公园,亦花之丽者。
- 迎日红,醉西施同类,深红,开最早,妖丽夺目。
- 彩霞,其色光丽,烂然如霞。
- 梅红楼子。
- 娇红,色如魏红,不甚大。
- 绍兴春,祥云子花也,花尤富,大者径尺,绍兴中始传。
- 金腰楼、玉腰楼,皆粉红花而起楼子,黄白间之如金玉色,与胭脂同类。
- 政和春,浅粉红,花有丝头,政和中始出。
- 叠罗,中间琐碎如叠罗纹。
- 胜叠罗,差大于叠罗。
- 瑞露蝉,亦粉红花,中抽碧心如合蝉状。
- 乾花,分蝉旋转,其花亦大。
- 大千叶、小千叶,皆粉红花之杰者,大千叶无碎花,小千叶则花萼琐碎。
- 桃红西番头,难开,宜阴。
- 四面镜,有旋叶。
- 以上红类
- 庆天香,千叶楼子,高五、六寸,香而清,初开单叶,五七年则千叶矣,年远者树高八、九尺。
- 肉西,千叶楼子。
- 水红毬,千叶,丛生,宜阴。
- 合欢花,一茎两朵。
- 观音面,开紧不甚大,丛生,宜阴。
- 粉娥娇,大淡粉红,花如碗大,开盛者饱满如馒头样,中外一色,惟瓣根微有深红,叶与树如天香,高四、五尺,诸花开后方开,清香耐久。
- 以上俱千叶
- 醉杨妃,二种。一千叶楼子,宜阳,名醉春容。一平头极大,不耐日色。
- 赤玉盘,千叶平头,外白内红,宜阴。
- 回回粉西,细瓣楼子,外红内粉红。
- 醉西施,粉白,花中间红晕状如酡颜。
- 西天香,开早,初甚娇,三、四日则白矣。
- 百叶仙人。
- 以上粉红类
- 玉芙蓉,千叶楼子,成树宜阴。
- 素鸾娇,宜阴。
- 绿边白,每瓣上有绿色。
- 玉重楼,宜阴。
- 羊脂玉,大瓣。
- 白舞青猊,中出五青瓣。
- 醉玉楼。
- 以上俱千叶楼子
- 白剪绒,千叶平头,瓣上如锯齿,又名白缨络,难开。
- 玉盘盂,大瓣。
- 莲香白,瓣如莲花,香亦如之。
- 以上俱千叶平头
- 粉西施,千叶,甚大,宜阴。
- 玉楼春,多雨盛开,类玉蒸饼而高,有楼子之状。
- 万卷书,花瓣皆卷筒,又名波斯头,又名玉玲珑。一种千叶桃红,亦同名。
- 无瑕玉。
- 水晶毬。
- 庆天香。
- 玉天仙。
- 素鸾。
- 玉仙妆。
- 檀心玉凤,瓣中有深檀色。
- 玉绣毬。
- 青心白,心青。
- 伏家白。
- 凤尾白。
- 金丝白。
- 平头白,盛者大尺许,难开,宜阴。
- 迟来白。
- 紫玉,白瓣中有红丝纹,大尺许。
- 以上俱千叶
- 醉春容,色似玉芙蓉,开头差小。
- 玉板白,单叶,长如拍板,色如玉,深檀心。
- 玉楼子,白花起楼,高标逸韵,自是风尘外物。
- 刘师哥,白花带微红,多至数百叶,纤妍可爱。
- 玉覆盆,一名玉炊饼,圆头白华。
- 碧花,正一品,花浅碧而开最晚,一名欧碧。
- 玉碗白,单叶,花大如碗。
- 玉天香,单叶,大白,深黄蕊,开径一尺,虽无千叶而丰韵异常。
- 一百五,多叶,白花,大如碗,瓣长三寸许,黄蕊深檀心,枝叶高大亦如天香而叶大尖长,洛花以谷雨为开候,而此花常至一百五日,开最先,古名灯笼。
- 以上白类
- 海云红,千叶楼子。
- 西紫,深紫,中有黄蕊,树生枯燥古铁色,叶尖长,九月内,枣芽鲜明红润,剪其叶远望若珊瑚然。
- 即墨子,色类墨葵。
- 丁香紫。
- 茄花紫,又名藕丝。
- 紫姑仙,大瓣。
- 淡藕丝,如吴中所染藕色,绿胎紫茎,花瓣中一浅红丝相界,宜阴。
- 以上俱千叶楼子
- 左花,千叶紫花,出民左氏家,叶密齐如截,亦谓之平头紫。
- 紫舞青猊,中出五青瓣。
- 紫楼子。
- 瑞香紫,大瓣。
- 平头紫,大径尺,一名真紫。
- 徐家紫,花大。
- 紫罗袍,又名茄色楼。
- 紫重楼,难开。
- 紫红芳。
- 烟笼紫,色浅淡。
- 以上俱千叶
- 紫金荷,花大盘而紫赤色,五、六瓣,中有黄蕊,花平如荷叶状,开时侧立翩然。
- 鹿胎,多叶,紫花,有白点如鹿胎。
- 紫绣毬,一名新紫花,魏花之别品也。花如绣毬状,亦有起楼者,为天彭紫花之冠。
- 乾道紫,色稍淡而晕红。
- 泼墨紫,新紫花之子也,单叶,深黑如墨。
- 葛巾紫,花圆正而富丽,如世人所戴葛巾状。
- 福严紫,重叶紫花,叶少,如紫绣毬,谓之旧紫。
- 朝天紫,色正紫,如金紫夫人之服色,今作子,非也。
- 三学士。
- 锦团绿,树高二尺,乱生成丛,叶齐小短厚,如宝楼台,花千叶,粉紫色,合纽如撮瓣,细纹多,媚而欠香,根傍易生,古名波斯,又名狮子头、滚绣毬。
- 包金紫,花大而深紫,鲜粗,一枝仅十四、五瓣,中有黄蕊大红如核桃,又似僧持铜击子,树高三、四尺,叶髣髴天香而圆。
- 多叶紫,深紫花,止七、八瓣,中有大黄蕊,树高四、五尺,花大如碗,叶尖长。
- 紫云芳,大紫,千叶楼子,叶髣髴天香,虽不及宝楼台,而紫容深迥,自是一样清致,耐久而欠清香。
- 蓬莱相公。
- 以上紫类
- 青心黄,花原一本,或正圆如毬,或层起成楼子,亦异品也。
- 状元红,重叶深红花,其色与鞓红、潜绯相类,天资富贵,天彭人以冠花品。
- 金花状元红,大瓣平头,微紫,每瓣上有黄须,宜阳。
- 金丝大红,平头,不甚大,瓣上有金丝毫,一名金线红。
- 胭脂楼,深浅相间如胭脂染成,重叠累萼状如楼观。
- 倒晕檀心,多叶红花,凡花近萼色深至末渐浅,此花自外深色,近萼反浅白,而深檀点其心,尤可爱。
- 九蕊珍珠红,千叶红花,叶上有一点,白如珠,叶密蹙,其蕊九丛。
- 添色红,多叶,花始开色白,经日渐红,至落乃类深红,此造化之尤巧者。
- 双头红,并蒂骈萼,色尤鲜明,养之得地则岁岁皆双,此花之绝异者也。
- 鹿胎红,鹤翎红子花也,色微带黄,上有白点如鹿胎,极化工之妙。
- 潜溪绯,千叶绯花,出潜溪寺,本紫花,忽于丛中特出绯者一、二朵,明年移在他枝,洛阳谓之转枝花。
- 一捻红,多叶浅红,叶杪深红一点,如人以二指捻之。旧传贵妃匀面馀脂印花上,来岁花开,上有指印红迹,帝命今名。
- 富贵红,花叶圆正而厚,色若新染,他花皆卸,独此抱枝而槁,亦花之异者。
- 桃红舞青猊,千叶楼子,中五青瓣,一名睡绿蝉,宜阳。
- 玉兔天香,青红胎,其花粉色、银红二种。一早开,头微小,一晚开,头极大,中出二瓣如兔耳。
- 萼绿华,千叶楼子,大瓣,群花卸后始开,每瓣上有绿色,一名佛头青,一名鸭蛋青,一名绿蝴蝶,得自永宁王宫中。
- 叶底紫,千叶,其色如墨,亦谓墨紫,花在丛中,旁心生一大枝,引叶覆其上,其开比他花可延十日,岂造物者亦惜之耶。唐末有中官为观军容者,花出其家,亦谓之军容紫。
- 腰金紫,千叶,腰有黄须一团。
- 驼褐裘,千叶楼子,大瓣,色类褐衣,宜阴。
- 蜜娇,树如樗,高三、四尺,叶尖长颇阔厚,花五瓣,色如蜜蜡,中有蕊根檀心。
- 以上间色
- 大凡红、白者多香,紫者香烈而欠清。楼子高、千叶多者其叶尖岐多而圆厚,红者叶深绿,紫者叶黑绿,惟白花与淡红者略同。此花须殷勤照管,酌量浇灌,仔细培养,花若开盛,主人必有大喜,忌栽宅内天井中。
- 增 鄞江周氏洛阳牡丹记
- 胜姚黄、靳黄,千叶黄花也,有深紫檀心,开头可八、九寸许,色虽深于姚,然精釆未易胜也,但频年有花,洛人所以贵之。出靳氏之圃,因姓得名,皆在姚黄之前,洛人贵之,皆不减姚花,但鲜洁不及姚,而无青心之异焉,可以亚姚,而居丹州黄之上矣。
- 千心黄,千叶黄花也,大率类丹州黄,而近瓶碎蕊特盛,异于众花,故谓之千心黄。
- 闵黄,千叶黄花也,色类甘草黄而无檀心,出于闵氏之圃,因此得名,其品第盖甘草黄之比欤。
- 女真黄,千叶浅黄色花也,元丰中出于洛阳银李氏园中,李以为异,献于大尹潞公,公见心爱之,命曰女真黄。其开头可八、九寸许,色类丹州黄而微带红,温润匀荣,其状色端整,类刘师阁而黄,诸名圃皆未有,然亦甘草黄之比欤。
- 丝头黄,千叶黄花也,色类丹州黄,外有大叶如盘,中有碎叶一簇,可百馀分,碎叶之心有黄丝数十茎耸起而特立,高出于花叶之上,故目之为丝头黄。唯天黄寺僧房中一本特佳,他圃未之有也。
- 御袍黄,千叶黄花也,色与开头大率类女真黄。元丰时,应天院神御花圃中植山篦数百,忽于其中变此一种,因目之为御袍黄。
- 状元红,千叶深红花也,色类丹砂而浅,叶杪微淡近萼渐深,有紫檀心,开头可七、八寸,其色甚美,迥出众花之上,故洛人以状元呼之,惜乎开头差小于魏花,而色深过之远甚。其花出于安国寺张氏家,熙宁初方有之,俗谓之张八花,今流传诸谱甚盛,龙岁有此花,又特可贵也。
- 胜魏、都胜,胜魏似魏花而微深,都胜似魏花而差大,叶微带紫红色,意其种皆魏花所变欤。岂寓于红花本者,其子变而为胜魏,寓于紫花本者,其子变而为都胜耶。
- 瑞云红,千叶肉红花也,开头大尺馀,色类魏花微深,然碎叶差大,不若魏花之繁密也,叶杪微卷如云气状,故以瑞云目之。然与魏花迭为盛衰,魏花多则瑞云少,瑞云多则魏花少。
- 岳山红,千叶肉红花也,本出嵩岳,因此得名。色深于瑞云,浅于状元红,有紫檀心,鲜洁可爱,花唇微淡,近萼渐深,开头可八、九寸。
- 间金,千叶红花也,微带紫而类金系腰,开头可八、九寸许,叶间有黄蕊,故以间金目之,其花盖黄蕊之所变也。
- 金系腰,千叶黄花也,类间金而无蕊,每叶上有金线一道,横于半花上,故目之为金系腰,其花本出于缑氏山中。
- 九萼红,千叶粉红花也,茎叶极高大,其苞有青跗九重,苞未拆时特异于众花,花开必先青拆数日,然后色变红,花叶多铍蹙,有类揉草,然多不成就,偶有成者,开头盈尺。
- 刘师阁,千叶浅红花也,开头可八、九寸许,无檀心,本出长安刘氏尼之阁下,因此得名。微带红黄色,如美人肌肉,莹白温润,花亦端整,然不常开,率数年乃一见花耳。
- 洗妆红,千叶肉红花也,元丰中,忽生于银李圃山篦中,大率似寿安而小异。刘公伯寿见而爱之,谓如美妇人洗去脂粉而见其天真之肌,莹洁温润,因命今名。其品第盖寿安、刘师阁之比欤。
- 蹙金毬,千叶浅红花也,色类间金而叶杪铍蹙,间有黄棱断续于其间,因此得名,然不知所出之因,今安胜寺及诸园皆有之。
- 探春毬,千叶肉红花也,开时在谷雨前,与一百五相次开,故曰探春毬。其花大率类寿安红,以其开早,故得今名。
- 二色红,千叶红花也,元丰中出于银李园中。于接头一本上岐分为二色,一浅一深,深者类间金,浅者类瑞云。始以为有两接头,祥细视之,实一本也,岂一气之所钟而有浅深厚薄之不齐欤。大尹潞公见而赏异之,因命今名。
- 蹙金楼子,千叶红花也,类金系腰,下有大叶如盘,盘中碎叶繁密,耸起而圆整,特高于众花,碎叶铍蹙,互相粘缀,中有黄蕊间杂于其间,然叶之多虽魏花不及也。元丰中,生于袁氏之圃。
- 碎金红,千叶粉红花也,色类间金,每叶上有黄点数星如黍粟大,故谓之碎金红。
- 越山红楼子,千叶粉红花也,本出于会稽,不知到洛之因。近心有长叶数十片耸起而特立,状类重台莲,故有楼子之名。
- 彤云红,千叶红花也,类状元红,微带绯色,开头大者几盈尺,花唇微白、近萼渐深,檀心之中皆莹白类御袍。花本出于月波堤之福严寺,司马公见而爱之,目之为彤云红也。
- 紫丝旋心,千叶粉红花也,外有大叶十数重如盘,盘中有碎叶百许簇于瓶心之外,如旋心芍药,然上有紫丝数十茎,高出于碎叶之表,故谓之曰紫丝旋心。元丰中,生于银李圃中。
- 富贵红、不晕红、寿妆红、玉盘妆,皆千叶粉红花也,大率类寿安而有小异,富贵红色差深而带绯紫色,不晕红次之,寿妆红又次之,玉盘妆最浅淡者也,大叶微白,碎叶粉红,故得玉盘妆之号。
- 双头红、双头紫,皆千叶花也,二花皆并蒂而生,如鞍子而不相连属者也,惟应天院神御花圃中有之。亦有多叶者,盖地势有肥瘠,故有多叶之变耳,培壅得地力有簇五者,然开头愈多则花愈小矣。
- 紫绣毬,千叶紫花也,色深而莹泽,叶密而圆整,因得绣毬之名,然难得见花。大率类左紫云,但叶杪色白不如左紫之唇白也,比之陈州紫、袁家紫皆大同而小异耳。
- 安胜紫,紫花也,开头径尺馀,本出于城中千叶安胜院,因此得名。延岁左紫与绣毬皆难得花,唯安胜紫与大宋紫特盛,岁岁皆有,故名圃中传接甚多。
- 大宋紫,千叶紫花也,本出于永宁县大宋川豪民李氏之圃,因谓大宋紫。开头极盛,径尺馀,众花无比其大者,其色大率类安胜紫云。
- 顺圣,千叶花也,色深,类陈州紫,每叶上有白缕数道,自唇至萼,紫白相间深浅同,开头可八、九寸许,熙宁中方有。
- 陈州紫、袁家紫,一色花,皆千叶,大率类紫绣毬,而圆整不及也。
- 玉千叶,白花,无檀心,莹白如玉,温润可爱,景祐中开于苑上书宅山篦中,细叶繁密,类魏花而白,今传接于洛中虽多,然难得花,不岁成千叶也。
- 玉蒸饼,千叶白花也,本出延州,及流传到洛而繁盛过于延州时。花头大于玉千叶,杪莹白,近萼微红,开头可盈尺,每至盛开,枝多低,亦谓之软条花云。
- 承露红,多叶红花也,每朵各有二叶,每叶之近萼处,各成一个鼓子花朴,凡有十二个,惟叶杪折展与众花不同,其下玲珑不相倚著,望之如雕镂可爱。凌晨如有甘露盈个,其香益更旖旎,与承露紫大率相类,唯其色异耳。
- 玉楼红,多叶花也,色类彤云红,每叶上有白缕数道若雕镂者然,故以玉楼红目之。
- 薛凤翔 亳州牡丹史
- 天香一品,圆胎,能成树,宜阴,其花平头大叶,色如猩血。出贾立家,子生,故一名贾立红。
- 万花一品,色若榴实,花房紧密,插架层起而色丽明媚,有如丹饰浮图。
- 娇容三变,初绽紫色,及开桃红,经日渐至梅红,至落乃更深红。诸花色久渐褪,惟此愈进,故曰三变。阴处、阳处开者各不相类,其色之变亦不止于三也。欧记中有添色红,疑即其种。袁石公记为芙蓉三变。其本原出方氏。
- 赤朱衣,旧名夺翠,得自许州。花房鳞次而起,紧实小巧,体态婉娈,颜如渥赭。凡花于一叶间色有深浅,惟此花内外一如流丹。近复得夺锦一种,大瓣深红,浮光凝润,尤过于夺翠。
- 觉红,此花乃蜀僧居亳所种,以僧名觉人,遂呼为觉红。又谓佛土所产,而红色无出其右者,一名无上红。其胎红尖,花放平头大叶,房亦簇满,约有数层,而艳过一品,稍恨其单叶时多。
- 大黄,绿胎,最宜向阴养之,愈久愈妙。其花大瓣易开,初开微黄,垂残愈黄,簪瓶中经宿则色可等秋葵花。
- 小黄,绿胎,花之肤理轻皱,弱于渊绡,周有托瓣。
- 瓜瓤黄,质过大黄,殊柔腻靡曼,但一房不过四、五层,而近萼处微带紫,故少逊耳。
- 金玉交辉,绿胎,长干,其花大瓣,黄蕊若贯珠皆出房外,层叶最多,至残时,开放尚有馀力。胜于铺锦,此曹州所出,为第一品。
- 八艳妆,盖八种花也,亳州仅得云秀妆、洛妃妆、尧英妆三种,云秀为最。更有绿花一种,色如豆绿,大叶千层起楼,出自邓氏,真为异品。
- 万叠雪峰,千叶,白花。
- 黄绒铺锦,此花细叶,卷如绒缕,下有四、五叶差阔,连缀承之,上有黄须布满,若种金粟。
- 银红娇,其花大瓣,丰姿绰约,如绛雪绕枝。
- 绣衣红,肉红胎,花开平头,大叶,亦梅红色花瓣,相映浑然,有黄气如琥珀光明彻可鉴,以夏侍御所出,名绣衣云。
- 软瓣银红,干长,胎圆,花瓣若蝉翼轻薄,无碍其色,等绣衣红而上之。
- 碧纱笼,出张氏,向阳易开,头甚丰盈,其色浅红,如秋云罗帕,实丹砂其中,望之隐隐绿趺遮护,更如翠幕,故又名叠翠。
- 新红娇艳,花乃梅红之深重者,艳质娇丽,如朝霞藏日,光彩陆离,又若新染未乾,故名新红。极胜,始成千叶,尤出一品上,缘岁多单叶,乃其病也。方氏一种新红绣毬,赵氏一种新红奇观,皆丽色动人,然所传多赝,盖以天香一品乱之。
- 宫锦,此品碎瓣,梅红色,开时必俟花房满实,方为大放,然后渐成缬晕。
- 花红绣毬,红胎,圆小花,开房紧,叶繁,周有托瓣,易开,且早绸缪,布濩如叠碎霞,命名绣毬者,以其形圆聚也。
- 银红绣毬,花微小而色轻。
- 杨纪绣毬、妒娇红,色俱类花红绣毬,而体势不同。
- 花红萃盘,红胎,枝上绿叶窄小,条亦颇短,房外有托瓣,深桃红色,绿趺重𦹛。
- 天机圆锦,青胎,开花小而圆满,朱房嵌枝,绚如剪䌽。
- 银红犯,有二种。一红艳过天香一品,开花最难。一色视一品稍浅,易开。俱长条大叶,圆胎,其花紧满,开期最后。
- 飞燕妆,有三种。一出方氏,长枝长叶,此花黄红。一出马氏者,虽深红起楼,远不及方。一出张氏者,乃白花类象牙色,差胜于马。
- 飞燕红妆,一名花红杨妃,细瓣修长,得自曹县方家。
- 海棠红,喜阳易开,绿叶细长,常多秋发,诸花皆以红极称佳,独此品通体金黄,兼有红彩,人谓似铁梗海棠,而活色香艳皆过之。盛时则房中四、五叶参差突出,其胎本红,在阴处则绿,春来亦复红也,大都花胎多四时变易耳。
- 海棠魂,谓得其神也,亦石氏自许州移至。
- 新银红毬,方家银红二种,色态颇类,苐树头绿叶稍别,其色光彩动摇。
- 碎瓣无瑕玉,绿胎,枝上叶圆,宜阳,乃白花中之最上乘。又一种如芹叶者,不及此。
- 青心无瑕玉,丰伟悦人。又一种叶干类大黄者,亦名无瑕玉。
- 梅州红,性喜阴,圆叶,圆胎,花瓣长短有序,疏密合宜,色近海棠红,但近萼处稍紫。出曹县王氏,别号梅州云。
- 胜娇容,深红色,最耐残,如一茎有两胎者,必剪其一,即不剪,亦独一胎能花。花大可五、六围,高可六、七寸。
- 醉玉环,方显仁所种,乃醉杨妃子花,花房倒缀故以醉志之。胎体圆绿,其花下承五、六大叶,阔三寸许,围拥周匝如盆盂盛花状,质本白而间以藕色,轻红轻蓝相错成绣,其母醉杨妃作深藕色。
- 妒榴红,胎圆如豆,树叶如菊,最易成树,早开应时,苐不耐炎日,久之色褪。
- 榴花红,色近榴花。
- 花红叠萃,尖胎,花身魁岸,其下大叶五、六层,腰间襞积细瓣鬈曲碎聚,顶上复出一层大叶,花在绿树之颠。
- 秋水妆,肉红圆胎,枝叶秀长,其花平头,易开,花叶丛萃,质本白而内含浅绀,外则隐隐丛红绿之气。夏侍御初得之方氏,谓其爽气侵人,如秋水浴洛神,遂命今名。
- 老银红毬,花本深红,亦有水红,时而边如施粉,中如布朱,其胎青红。
- 杨妃深醉,胎长,花质酷似胜娇容,名深醉者,谓其色深也。
- 花红神品,花叶之末色微微入红、渐红、渐黄,盖得自太康。
- 花红平头,绿胎,其花平头,阔叶,色如火,群花中红而照耀者独此为冠。世传为曹县石榴红,韩氏重赀得之,迩来几绝。王氏田间藏一本,购归凉暑园,但顶少涣散,中露檀心。又一种千瓣者,南里园有之,凡花称平头,谓其齐如截也。
- 花红舞青猊,宜阴,老银红毬子花,色亦似之,开时结绣,从花中抽五、六青叶,如翠羽双翘。
- 花红魁,出张氏。
- 万花魁,出李氏。
- 西万花魁,巨丽尤甚方氏。别有银红魁。
- 绛纱笼,胎小,花瓣有紫色一线分其中,质红如烛。
- 杜鹃红,短茎,绿胎,树叶尖厚,花作深梅红色,细叶稠叠紧实,如赤玉碎雕而成。
- 大素、小素,易开,宜阴。小素一名刘六白。二花平头,房小,初开结绣,一丛常发数头,如素白楼子、玉带白,皎洁更出其上。
- 玉玲珑。
- 碧玉楼,如琼楼玉宇。
- 玉簪白,谓白如玉簪花。
- 鹦鹉白,谓类鹦鹉顶上毛。
- 赛羊绒,谓细瓣环曲如绒。
- 白鹤顶,色甚白,而鹤顶殷红,取名不类可怪。
- 沈家白。
- 绿珠坠玉楼,长胎,花色皑然,叶半有绿点如珠,其色类佛头青而体异也。
- 界破玉,此花如白练,花瓣中擘一画如桃红丝缫,宛如约素,片片皆同。旧品中有桃红线者,乃浅红花,又非此种。夏侍御新出一种,类界破玉,谓之红线,线外微似杂色组。
- 花膏红,梗、胎俱红,其花大叶,若胭脂点成,光莹如镜,但微恨其花房多散漫耳。
- 凤尾花红,尖胎,平头,内外叶有数层,名凤尾者,以叶似耳。
- 绉叶桃红花瓣尖细,层层密聚如簇绛绡,苐色泽少暗,嘉隆间最重之,一时并出者,更有大叶桃花,其花稍不及绉叶。
- 太真晚妆,此花千层,小叶,花房实满,叶叶相从,次第渐高,其色微红而鲜,洁如太真泪结红冰,因其晚开故名。曹县一种,名忍济红,色相近,忍济者,王氏斋名。
- 平实红,此花大瓣桃红,花面径过一尺,花之大无过于此,亦得自曹州。
- 银红锦绣,宜阴,花形、开法俱似三变,其色微红,浅深得宜,宛然若绣。
- 烟粉楼,色同魏红而易开,张氏子种花也。
- 褰幕娇红,即缩项娇红。长胎,柳绿,长叶,因其茎短,花在叶底,其色梅红,起楼如千叶桃。别有缩项一种,叶单。
- 花红剪绒,花瓣纤细,丛聚紧满,类文縠剪成,大都与花红缨络同致。
- 花红缨络,长枝大叶,其花易开,叠瓣秾密,外卫以五、六大片。
- 念奴娇,有二种,俱绿胎,能成树。出张氏者,深银红色,大而姣好。出韩氏者,色桃红,大次之。
- 汉宫春,红胎,硬茎,必独本成树方岁岁有花,花叶直竦而立,其色深红,出张氏。
- 墨葵,大瓣,平头。
- 油红,高耸起楼,与墨葵俱明如点漆,黑拟松烟,最为异色。
- 墨剪绒,碎瓣柔软。
- 墨绣毬,圆满紧聚。
- 中秋月,绿胎尖小,花房嵯峨,莹白无瑕。
- 琉瓶灌朱,树叶微圆,朱房攒密,类隔琉璃而盛丹浆,微嫌叶单根紫,遇千叶时亦自妙品。
- 藕丝平头,花叶微阔,繁可数层。又藕丝绣毬,好丛生,易开而花小。又藕丝楼子,花大而房垂。三种惟平头为上,绣毬次之,楼子不逮远甚。
- 桃花万卷书,细瓣如砌,枝不禁花,垂垂向下。
- 乔家西瓜瓤,尖胎,枝叶青长,宜阳,出自曹县,花如瓜中红肉,色类软瓣银红。
- 进宫袍,绿胎,易开,谓色如宫中所赐茜袍也,其体质当以轻绒赤绡目之。
- 娇红楼台,胎、茎似王家红,体似花红绣毬,色似宫袍红而神彩充足。银红楼台,色有深浅,花实与之表里。
- 倚新妆,绿胎,脩干,花面盈尺,大类绯桃色,出自曹县。
- 合欢娇,深桃红色,一胎二花,托蒂偶亚,微有大小。
- 转枝,一茎二花,红白对开,记其方向,明岁红白互异其处二花。出鄢陵刘水山太守家,亳中亦仅有矣。鄢陵尚有万卉含羞。
- 靧面娇,南园鹤翎红枝上忽开一花二色,红白中分,红如脂膏,白如腻粉,时郡大夫严公造赏,呼为太极图,余因六朝有取红花,取白雪,与儿靧面,作光洁之词,乃易其名。
- 观音现,白花中微露银红,旧有观音面,好丛生,色深花差大,苐平顶而散,为其疵耳。
- 非霞,胎长,花房高峙,层层渐起,叶在柯端,花栖叶下,色浅红。
- 醉西,红胎,青叶圆大,成树易开,色作粉红。
- 胜西施,花大盈尺,色粉白晕红。又一种香西施,色亦相类,花中香气郁烈。
- 绣芙蓉,与玉芙蓉相类,出仝氏。
- 添色喜容,绿胎,柳绿叶,宜阳,易开,花微小有托瓣,房以内色深,外微晕。又一种青叶者,名大添色喜容,花瓣参差,色亦不逮。
- 玉楼春雪,花大如斗。又一种玉楼春老,色类鹤翎红。
- 胭脂界粉,粉叶,朱丝,文理交错。
- 金精雪浪,白花黄萼,互相照映,花瓣微阔而厚硬,近蕊稍紫,常以此乱黄绒铺锦。
- 玉美人,大叶,色白如匀粉。
- 白莲花,出自许州,其中黄心如线,寸许,俨如莲蕊。
- 珊瑚楼,茎短,胎长,宜阳,色如珊瑚。
- 茜膏红,即如膏红,胎红,尖长,此品亦梅红色,盛则花叶互峙,弱则平头。
- 大火珠,绿胎,色深红,内外掩映若燃,光焰莹流。
- 火齐红,其花边白内赤。
- 太真冠,长胎,开早,花瓣劲健,外白内红。
- 倚栏娇,肉红胎,浅桃红色,花头长大。又一种满池娇,千瓣,成树色泽过之。
- 大娇红,向阳易开,色如银红娇,苐叶单。又一种娇红,色如魏红,花微小而难接。
- 五云楼,花圆聚如毬,稍长,开则结绣,顶有五旋叶,边有黄绿相间。
- 玉楼观音现,花白,难开,开时如水月楼台,迥出尘外,花与中秋月小异。
- 乔红,有二种,皆红胎,色深重,近木红,俱出沈氏。
- 洁白,出朱氏,旧有紫玉者,花最大,白瓣中纷布红丝,盘错如绣。
- 睡鹤仙,色淡红,宜阴,其大如倚新妆,花心出二叶。
- 脱紫留朱,先紫而后深红。又花红宝楼台者,亦然。
- 醉猩猩,沈氏首出之花,易开,色深红,中微带檀紫,亚于花红平头,紧密处𨚫胜。
- 洒金桃红,黄须,满房皆布,叶颠点点有度,罗如星斗。
- 桃红楼子,小叶,大红,皆起楼。
- 老僧帽,一花五叶,两叶相参而立,傍两叶佐之,一叶绕其后,最下者,如陈州红。
- 胭脂红。
- 大红宝楼台。
- 殿春魁,平头。
- 胜天香。
- 粉绣毬。
- 粉重楼。
- 腻粉红,有托瓣。
- 胜绯桃。
- 茄皮紫。
- 紫缨络。
- 白缨络。
- 出嘴白。
- 汴城白。
- 茄色楼。
- 藕色狮子头。
- 缕金衣,产自许州,房高茎长,碎瓣绮错,其色红极,无类可方,可为神品之冠。
- 花红独胜,鱼鳞小瓣,层层相承。又一种花红无敌,小叶聚集,重楼巍然,色亦相类。
- 五陵春,奇色映目,二花大叶茏苁,楼台盘郁。
- 闺艳,绒瓣纤细。
- 金屋娇,层分碎叶,斐叠若楼。
- 艳阳娇,小瓣,梅红。
- 娇白无双、楚素君、白屋公卿、连城玉,皆千层大瓣。
- 黄白绣毬、玉润白、赛玉魁、冰清白、碧天一色,皆碎瓣起楼。
- 瑶台玉露,绒叶紧聚。
- 雪素,叶繁蕊香。
- 王家大白,大过诸花。
- 藕丝霓裳,面径八寸许。
- 三春魁,多叶,桃红,房出树表。
- 银红妙品、银红艳妆、银红绝唱,俱下布数片大叶,中间细琐堆积。又一种银红上乘,大瓣簇满,其色皆如其名。
- 采霞绡,千层大叶。
- 珊瑚凤头,房间大瓣。
- 按原谱全载欧阳修牡丹花释名,陆游天彭牡丹记,参用周氏牡丹记,薛凤翔牡丹史,其未经采择者,续此。
- 汇考
- 增 宋史 五行志 雍熙二年八月,刑部尚书宋琪家,牡丹三华。
- 素问 清明次五日,田鼠化为鴽,牡丹华。
- 海记 隋帝辟地二百里为西苑,诏天下进花卉。易州进二十箱牡丹,有赪红、鞓红、飞来红、袁家红、醉颜红、云红、天外红、一拂黄、软条黄、延安黄、先春红、颤风娇等名。
- 原 龙城录 洛人宋单父,字仲孺,善吟诗,亦能种艺术,凡牡丹变易千种,红白斗色,人不能知其术。上皇召至骊山植花,万本色样各不同,赐金千馀两,内人皆呼为花师,亦幻世之绝艺也。
- 开元天宝遗事 初有木芍药植于沉香亭前,其花一日忽开,一枝两头,朝则深红,午则深碧,暮则深黄,夜则粉白,昼夜之间,香艳各异。帝曰,此花木之妖,不足讶也。
- 明皇与贵妃幸华清宫,因宿酒初醒,凭妃子肩同看木芍药,上亲折一枝与妃子,递嗅其艳,曰,不惟萱草忘忧,此花香艳尤能醒酒。
- 上赐杨国忠木芍药数本,植于家,国忠以百宝装饰栏楯,虽帝宫之内不能及也。
- 杨妃外传 开元中,禁中初重木芍药,即今牡丹也,得数本红、紫、浅红、通白者。上因移植于兴庆池东沉香亭前,会花方繁开,上乘照夜白,妃以步辇从,诏梨园弟子,李龟年手捧檀板,押众乐前将欲歌。上曰,赏名花,对妃子,焉用旧乐辞为,遂命龟年持金花笺,宣赐翰林学士李白,进清平调辞三章。白欣承诏旨,犹苦宿酲未解,援笔赋云,云想衣裳花想容,春风拂槛露华浓,若非群玉山头见,会向瑶台月下逢,一枝红艳露凝香,云雨巫山枉断肠,借问汉宫谁得似,可怜飞燕倚新妆,名花倾国两相欢,长得君王𢃄笑看,解释春风无限恨,沉香亭北倚栏干。龟年捧词进,上命梨园弟子约略词调抚丝竹,遂促龟年以歌,妃持颇黎七宝杯,酌西凉州葡萄酒,笑领歌意甚厚。
- 摭异记 太和开成中,有程修已者,以善画得进谒。会暮春,内殿赏牡丹花,上颇好诗,因问修已曰,今京邑传唱牡丹诗,谁为首出。修已对曰,尝闻公卿间多吟赏中书舍人李正封诗,曰,国色朝酣酒,天香夜染衣。上闻之嗟赏,移时笑谓贤妃曰,汝妆镜台前,饮一紫金盏酒,则正封之诗可见矣。
- 增 国史补 长安贵游尚牡丹三十馀年,每春暮,车马若狂,以不就观为耻,人种以求利,一本有直数万者。
- 杜阳杂编 穆宗皇帝殿前种千叶牡丹,花始开,香气袭人,一朵千叶,大而且红。上每睹芳盛,叹曰,人间未有。自是宫中每夜即有黄、白蛱蝶数万,飞集于花间,辉光照耀,达晓方去。上令张罗于空中,遂得数百于殿内,纵𡣕御追捉以为娱乐,迟明视之,则皆金玉也,其状工巧,无以为比,而内人争用绛缕绊其脚以为首饰,夜则光起妆奁中。其后开宝厨,睹金钱玉屑之内,有蠕蠕者,有为蝶者,宫中方觉焉。
- 文宗于内殿前看牡丹,翘足凭栏,忽吟舒元舆牡丹赋云,俯者如愁,仰者如语,含者如咽。吟罢,方省元舆辞,不觉叹息。
- 原 酉阳杂俎 东都尊贤坊田令宅,中门内有紫牡丹成树,发花千朵。花盛时,每月夜有小人五六,长尺馀,游于花上,如此七、八年,人将掩之,辄失所在。
- 增 酉阳杂俎 捡隋朝种植法七十卷中,初不记说牡丹,则知隋朝花药所无也。开元末,裴士淹为郎官,奉使幽冀回,至汾州众香寺,得白牡丹一窠,植于长安私第,天宝中,为都下奇赏。至德中,马仆射又得红、紫二色者,移于城中,元和初犹少,今与戎葵角多少矣。
- 卫公言,贞元中牡丹已贵,柳浑诗言,近来无奈牡丹何,数十千钱买一颗,今朝始得分明见,也共戎葵较几多。成式又尝见卫公园中有冯绍正鸡图,当时已画牡丹矣。
- 韩愈侍郎有疏从子侄自江淮来,年甚少,韩为街西假僧院令读书。经旬,寺主纲诉其狂率。韩遽令归,且责曰,市肆贱类营衣食,尚有一长处,汝所为如此,竟作何物。侄拜谢,徐曰,某有一艺,恨叔不知,因指阶前牡丹曰,叔要此花青、紫、黄、赤惟命也。韩大奇之,遂给所须试之,乃竖箔曲尺遮牡丹丛,不令人窥,掘窠四面,深及其根,宽容人座,唯赍紫矿、轻粉、朱红,旦暮治其根,凡七日,乃填坑,白其叔曰,恨校迟一月,时冬初也。牡丹本紫,及花发,色白红历绿,每朵有一联诗,字色分明,乃是韩出关时诗一韵,曰,云横秦岭家何在,雪拥蓝关马不前,十四字。韩大惊异,侄且辞归江淮,竟不愿仕。
- 兴唐寺有牡丹一窠。元和中,著花一千二百朵,其色有正晕、倒晕、浅红、浅紫、深紫、黄、白檀等,独无深红,又有花叶中无抹心者,重台花者,其花面径七、八寸。
- 兴善寺素师院牡丹,色绝佳,元和末,一枝花合欢。
- 云溪友议 白乐天初为杭州刺史,令访牡丹花,独开元寺僧惠澄近于京师得之,始植于庭,阑围甚密,他处未之有也。时春景方深,惠澄设油幕覆牡丹,自此东越分而种之矣。会徐凝自富春来,不知而先题诗云,此花南地知难种,惭愧僧閒用意栽,海燕解怜频睥睨,胡蜂未识更徘徊,虚生芍药徒劳妒,羞杀玫瑰不敢开,惟有数苞红幞在,含芳只待舍人来。白寻到寺,看花命酒,同醉而归。
- 原 剧谭录 朔方节度使李进贤,豪侈奉身,雅好宾客,有中朝宿德常话在名场日失意边游,进贤接纳甚至,其后京华相遇时,亦造其门,属牡丹盛开,因以赏花为名,及期而往。厅事备陈,饮馔宴席之间,已非寻常。举杯数巡,复引众宾入内,室宇华丽,楹柱皆设锦绣,列筵甚广。器用皆是黄金,阶前有花数丛,覆以锦幄。妓妾俱服纨绮,执丝簧,善歌舞者至多。客之左右皆有女仆双鬟者二人,所须无不毕至,承接之意常日指使者,不如芳酒绮肴,穷极水陆。至于仆乘供给,靡不丰盛,自午迄于明晨,不睹杯盘狼籍。
- 京国花卉之辰,尤以牡丹为上,至于佛宇道观,游览者罕不经历。慈恩浴堂院有花两丛,每开及五六百朵,繁艳芬馥,近少伦比。有僧思振常话会昌中朝士数人寻芳,遍诣僧室,时东廊院有白花可爱,相与倾酒而坐,因云牡丹之盛,盖亦奇矣,然世之所玩者,但浅红、深紫而已,竟未识红之深者。院主老僧微笑曰,安得无之,但诸贤未见尔。于是从而诘之,经宿不去,云,上人向来之言当是曾有所睹,必希相引寓目春游之愿足矣。僧但云曾于他处一逢,盖非辇毂所见。及旦,求之不已,僧方露言曰,众君子好尚如此,贫道又安得藏之,今欲同看此花,但未知不泄于人否。朝士作礼而誓云,终身不复言。僧乃自开一房,其间施设幡像,有板壁遮以旧幕,幕下启门而入,至一院,有小堂两间,颇甚华洁,轩庑栏楹皆是柏材,有殷红牡丹一窠,婆娑几及千朵,初旭才照,露华半晞,浓姿半开,炫耀心目,朝士惊赏留恋,及暮而去。信宿,有权要子弟与亲友数人同来,入寺至有花僧院,从容良久,引僧至曲江閒步,将出门,令小仆寄安茶笈,裹以黄帕,于曲江岸藉草而坐。忽有弟子奔走而来云,有数十人入院掘花,禁之不止,僧俛首无言,唯自吁叹,坐中皆相盼而笑,既而𨚫归至寺门,见以大畚盛花,舁而去。取花者谓僧曰,窃知贵院旧有名花,宅中咸欲一看,不敢预告,恐难于见舍,适所寄笼子中有金三十两,蜀茶二斤,以为酬赠。
- 清异录 南汉地狭力贫,不自揣度,有欺四方傲中国之志,每见北人,盛誇岭海之强。世宗遣使入岭,馆接者遗茉莉,文其名曰小南强,及鋹面缚到阙,见洛阳牡丹,大骇,有缙绅谓曰,此名大北胜。
- 诸葛颖精于数,晋王广引为参军,甚见亲重。一日共坐,王曰,吾卧内牡丹盛开,试为一算。颖布策度一二子,曰,开七十九朵。王入掩户,去左右数之,政合其数,有二蕊将开,故倚栏看传记伺之,不数十行,二蕊大发,乃出谓颖曰,君算得无左乎。颖再挑一二子,曰,过矣,乃八十一朵也。王告以实,尽欢而退。
- 韩宏罢宣武节度,归长安私第,有牡丹杂花命斸去之,曰,吾岂效儿女辈耶,当时为牡丹包羞。
- 洛阳大内临芳殿,乃庄宗所建,殿前有牡丹千馀本,如百药仙人、月宫花、小黄娇、雪夫人、粉奴香、蓬莱相公、卵心黄、御衣红、紫龙杯、三云紫等。
- 增 僧仲殊 越中牡丹花品序 越之好尚惟牡丹,其绝丽者三十二种,始乎郡斋、豪家名族、梵宇道宫,池台水榭植之无间,来赏花者,不问亲疏,谓之看花局。泽国此月多有轻云微雨,谓之养花天。
- 南部新书 长安三月五日看牡丹,奔走车马。慈恩寺元果院白牡丹,迟半月开,故裴兵部璘题诗于佛殿壁上曰,长安豪贵惜春残,争赏先开紫牡丹,别有玉杯承露冷,无人肯向月中看。太和中,敬宗自夹城出芙蓉园,因幸此寺,见所题诗,吟玩久之,因令宫𡣕讽念,及暮,此诗满六宫矣。
- 洞微志 中军都虞侯金治所居堂东植牡丹一本,著花三百朵,其色如血,谓之金含棱,每瓶子顶上有碎金丝如自然蛱蝶之状,一城以为殊异。
- 原 异人录 唐高宗宴群臣,赏双头牡丹,赋诗。上官昭容云,势如联璧友,心似臭兰人。
- 张茂卿好事园,有一楼四围列植奇花,接牡丹于椿树之杪,花盛开时,延宾客推楼玩赏。
- 事物纪原 武后诏游后苑,百花俱开,牡丹独迟,遂贬于洛阳,故洛阳牡丹冠天下。是不特芳姿艳质足压群葩,而劲骨刚心尤高出万卉,安得以富贵一语概之。
- 复斋漫录 孟蜀时,礼部尚书李昊每将牡丹花数枝分遗朋友,以兴平酥同赠,曰,俟花凋谢即以酥煎食之,无弃浓艳,其风流贵重如此。
- 增 王文正遗事 上于后苑曲宴,步于槛中,自剪牡丹两朵,召公亲戴。有中贵人白公言,此花昨日上选赐相公,已于别丛择下花请相公躬进,公乃取花,因酌一卮同献。上大喜,引满以杯示公,从臣皆荣焉。
- 盛事美谈 晁文元公迥在翰林,以文章德行为仁宗所优异。曲宴宜春殿,出牡丹百馀盘,千叶者才十馀朵,所赐止亲王、宰臣,真宗顾文元及钱文禧,各赐一朵。
- 墨庄漫录 两京牡丹闻于天下,花盛时,太守作万花会,宴集之所以花为屏帐,至梁栋柱栱悉以竹筒贮水簪花钉挂,举目皆花也。
- 洛中花工宣和中以药壅培白牡丹,如玉千叶、一百五、玉楼春等根下,次年花作浅碧色,号欧家碧,岁贡禁府,价在姚黄上。
- 原 闻见录 钱惟演为留守,始置驿,贡洛花,识者鄙之。
- 李泰伯携酒赏牡丹,乘醉取笔蘸酒图之,明晨嗅枝上花,皆作酒气。
- 富郑公留守西京,府园牡丹盛开,召文潞公、司马端明、邵康节先生诸人共赏。客曰,此花有数乎,请先生筮之,即毕,曰,凡若干朵,使人数之,如先生言。及问此花几时开尽,先生再揲筮,良久曰,此花尽来日午时,坐客皆不答。郑公因曰,来日食后可会于此,以验先生之言。次日食毕,花尚无恙,洎烹茶之际,忽群马逸出与客马相踶啮,奔花丛中,既定,花尽毁折,于是洛中愈重先生。
- 增 东坡集 看牡丹法当在午前,过午则离披矣。
- 成都记 彭城牡丹在蜀为第一,故有小洛阳之称。天彭谓之花州。牛心山下谓之花村。
- 原 童蒙训 王简卿尝赴张无功镃牡丹会云,众宾既集,一堂寂无所有,俄问左右云,香发未,答曰,已发,命捲帘,则异香自内出,郁然满坐。群妓以酒肴丝竹次第而至,别有名姬十辈,皆衣白,凡首饰衣领皆牡丹,首戴照殿红,一妓执板奏歌侑觞,歌罢乐作乃退。复垂帘谈论自如,良久香起,捲帘如前,别十姬,易服与花而出,大抵簪白花则衣紫,紫花则衣鹅黄,黄花则衣红。如是十杯,衣与花凡十易,所讴者皆前辈牡丹名词,酒竟,歌乐无虑,数百十人列行送客,烛光香雾,歌吹杂作,客皆恍然如仙游。
- 康节访赵郎中与章子厚同会,子厚议论纵横,因及洛中牡丹之盛。赵曰,邵先生洛人也,知花甚详。康节因言,洛人以见根拨而知花之高下者,上也,见枝叶而知高下者,次也,见蓓蕾而知高下者,下也,如公所说,乃知花之下也,章默然。
- 增 广客谈 吴逸溪,名性諠,槜李人,家贫力学,明春秋,尝中江浙延祐丁巳乡举。先是所居城庐手植牡丹一本,多年未花,是岁前腊月,忽作一花,颜色鲜美,无异暮春时。士大夫相率来观者,其门如市,初亦未卜其休咎,来秋八月,吴公领乡荐,邦人荣之,以为此花之徵。
- 贵耳集 慈宁殿赏牡丹,时椒房受册,三殿极欢。上洞达音律,自制曲,赐名舞杨花,停觞命小臣赋词,俾贵人歌以侑玉卮为寿,左右皆呼万岁。
- 乾淳起居注 淳熙六年三月,车驾过宫,恭请太上、太后幸聚景园,遂至锦壁赏大花。三面漫坡牡丹约千馀丛,各有牙牌金字,上张碧油绢幕,又别剪好色样一千朵,安顿花架,并是水晶玻瓈,天青汝窑金瓶,就中间沉香卓儿一只,安顿白玉碾花商尊,约高二尺,径二尺三寸,独插照殿红十五枝,进酒三杯,应随驾宫人内官,并赐两面翠叶滴金牡丹一枝,翠叶牡丹沉香柄金丝御书扇各一把。
- 辍耕录 陈随应宋南渡行宫记云,后苑植牡丹,扁曰伊洛传芳。
- 原 涌幢小品 青城山有牡丹,树高十丈,花甲一周始一作花。永乐中适当花开,蜀献王遣使视之,取花以回。
- 陆成之宅牡丹一株,百馀年矣,朵朵茂盛,颜色鲜明。有李氏者欲得之,既移,其花朵朵皆面墙,强之向人,不能也,未几,凋残零落,无复前观。
- 增 吴宽诗注 家有牡丹一株,花后有二瓣稍张,人名凤尾。
- 花木考 宋高宗绍兴三十一年,饶州鄱阳县民家篱竹间生重萼牡丹。
- 正统四年闰二月十六日,天香圃牡丹一品变成绿色,凡开三朵,宪宗画其形色,咏之以诗。
- 昆崙山元阳观后有牡丹花,根株连抱,问植者谁,曰,王仙所遗也。
- 原 花史 锡山安氏圃牡丹最盛。天顺中,老仆徐奎闻圃中叹声呃呃,谛听之,声出牡丹中,云我等蒙主翁灌溉有年,未获善已,来日厄又至,奈何,群花咸若哽咽,奎叱之乃止。翼日主翁邀客携酒诣圃,奎以告,客皆异之,一恶少独嗔其妄,竟阅姣且大者折以去。
- 增 花史 陈郡谢翱举进士,能七字诗,寓居长安升道里,庭中多植牡丹。一日,有美人年十六、七,色绝代,乘金车来谓翱曰,闻此地有名花,故来与君一醉耳。即设馔同翱食,复请翱赋诗,曰,阳台后会已无期,碧树烟深玉漏迟,半夜香风满庭月,花前竟发楚王悲。美人亦和云,相思无路莫相思,风里花开只片时,惆怅金闺𨚫归处,晓莺啼断绿杨枝。遂挥泪别去,不复见。
- 帝京景物略 右安门外草桥,其北土近泉,居人以种花为业,冬则温火暄之,十月中旬牡丹已进御矣。
- 都城牡丹时,无不往观惠安园者,园在嘉兴观西二里,堂前牡丹数百亩。
- 燕都游览志 太傅惠安伯张公园,牡丹花时,主人制小竹𠅭以供游客行花塍中。
- 武清侯别业,额曰清华园,广十里,园中牡丹多异种,以绿蝴蝶为第一,开时足称花海。
- 五杂俎 朝廷进御,常有不时之花,然皆藏土窖中,四周以火逼之,故隆冬时即有牡丹花,计其工力,一本至数十金。
- 原 如皋志 宋淳熙三年春,如皋县孝里庄园,牡丹一本,无种自生,明年花盛开,乃紫牡丹也。杭州推官某,见花甚爱,欲移分一株,掘土尺许,见一石如剑,长二尺,题曰,此花琼岛飞来种,只许人间老眼看,遂不敢移,以是乡老诞日值花开时,必往宴为寿。李嵩三月八日生,自八十看花至一百九岁。
- 集藻
- 序
- 原 宋 欧阳修 洛阳牡丹花品序 牡丹出丹州、延州,东出青州,南亦出越州,而出洛阳者,今为天下第一。𨿅阳所谓丹州花、延州红、青州红,皆彼土之尤杰者,然来洛阳,才得备众花之一种,列第不出三以下,不能独立与洛花敌。而越花以远罕识不见齿然,虽越人亦不敢自誉以与洛阳争高下,是洛阳者,果天下之第一也。洛阳亦有黄芍药、绯桃、瑞莲、千叶李、红郁李之类,皆不减他出者,而洛阳人不甚惜,谓之果子花,曰某花某花。至牡丹则不名,直曰花,其意谓天下真花独牡丹,其名之著,不假曰牡丹而可知也,其爱重之如此。说者多言洛阳居三河间,古善地,昔周公以尺寸考日出没,则知寒暑风雨乖与顺于此取正,此盖天地之中,草木之华得中和之气者多,故独与他方异,余甚以为不然。夫洛阳于周所有之土,四方入贡,道里均乃九州之中,在天地昆崙磅礴之间,未必中也。又况天地之和气,宜遍被四方上下,不宜限其中以自私。夫中与和者,有常之气,其推于物也,亦宜为有常之形,物之常者不甚美,亦不甚恶。及元气之病也,美恶隔并而不相和,故物有极美与极恶者,皆得于气之偏也。花之钟其美,与夫瘿木拥肿之钟其恶,丑好虽异,而得分气之偏病则均。洛阳城围数十里,而诸县之花莫及城中者,出其境则不可植焉,岂又偏气之美者独聚此数十里之地乎,此又天地之大不可考也已。凡物不常有而为害乎人者曰灾,不常有而徒可怪骇不为害者曰妖。语曰,天反时为灾,地反物为妖,此亦草木之妖,而万物之一怪也。然比夫瘿木拥肿者,窃独钟其美,而见幸于人焉。余在洛阳,四见春,天圣九年三月始至洛,其至也晚,见其晚者。明年,会与友人梅圣俞游嵩山少室、缑氏岭、石唐山紫云洞,既还,不及见。又明年,有悼亡之戚,不暇见。又明年,以留守推官岁满,解去,只见其早者。是未尝见其极盛时,然目之所瞩,已不胜其丽焉。余居府中时,尝谒钱思公于双桂楼下,见一小屏立座后,细书字满其上,思公指之曰,欲作花品,此是牡丹名,凡九十馀种。余时不暇读之,然余所经见而今人多称者,才三十许种,不知思公何从而得之多也,计其馀,虽有名而不著,未必佳也,故今所录,但取其特著者而次第之。
- 增 苏轼 牡丹记序 熙宁五年三月二十三日,余从太守沈公观花于吉祥寺僧守璘之圃,圃中花千本,其品以百数。酒酣乐作,州人大集,金槃䌽篮以献,于坐者五十有三人,饮酒乐甚,素不饮者皆醉,自舆台皂隶皆插花以从,观者数万人。明日,公出所集牡丹记十卷以示客,凡牡丹之见于传记与栽植培养剥治之方,古今咏歌诗赋,下至怪奇小说皆在。余既观花之极盛,与州人共游之乐,又得观此书之精究博备,以为三者皆可纪,而公又求余文以冠于篇。盖此花见重于世三百馀年,穷妖极丽以擅天下之观美,而近岁尤复变态百出,务为新奇,以追逐时好者,不可胜纪,此草木之智巧便佞者也。今公自耆老重德,而余又愚蠢迂阔,举世莫与为比,则其于此书无乃皆非其人乎。然鹿门子尝怪宋广平之为人,意其铁心石肠,而为梅花赋则清便艳发,得南朝徐庾体。今以余观之,凡托于椎陋以眩世者,又岂足信哉,余虽非其人,强为公纪之。公家书二万卷,博览彊记,遇事成书,非独牡丹也。
- 陆游 天彭牡丹花品序 牡丹,在中州,洛阳为第一,在蜀,天彭为第一。天彭之花皆不详其所自出,土人云,曩时永宁院有僧种花最盛,俗谓之牡丹院,春时赏花者多集于此,其后花稍衰,人亦不复至。崇宁中,州民宋氏、张氏、蔡氏,宣和中,石子滩杨氏,皆尝买洛中新花以归。自是洛花散于人间,花户始盛,皆以接花为业,大家好事者皆竭其力以养花,而天彭之花遂冠两川。今惟三井李氏、刘村毋氏、城中苏氏、城西李氏花特盛,又有馀力治亭馆,以故最得名,至花户连畛相望,莫得而姓氏也。天彭三邑皆有花,惟城西沙桥上下花尤超绝,由沙桥至堋口,崇宁之间亦多佳品,自城东抵濛阳则绝少矣。大抵花品近百种,然著者不过四十,而红花最多,紫花、黄花、白花各不过数品,碧花一、二而已。今自状元红至欧碧以类次第之,所未详者,姑列其名于后,以待好事者。
- 传
- 原 明 李佩 姚黄传 高阳国王讳黄,字时重,姓姚氏,舜八十一代孙。先世居诸冯之姚墟,舜子商均出娥皇,数传至中央而王于汉。至晋,子姓蕃衍,富者贵者馨名上苑名园,五传而黄生,思本娥皇,易皇为黄,重出也,黄为天下正色,祖中央也。黄美丰姿,肌体腻润,拔类绝伦,游西京,术者相之,谓其有一万八千年富贵。杨勉见而奇之,曰,此皇王之胄,奇种也。开元初,荐为先春馆上宾,上以黄先朝富贵勋旧不敢易之,命同游沉香亭,时晓日倚栏,东风拂翠,上与黄酣乐,见其冶容浥露,檀口呼风,爱幸特至,命李白赋诗美之,所谓解释东风无限恨,沉香亭北倚阑干,盖实录云。又召金台御史、紫霞仙官、洪状元佐饮于亭,击羯鼓为乐,黄每饮,正色不迷,得元吉风,其醉而酣,变幻万状,向时如迎,背时如诀,忻时如语,含时如咽,时俯而愁如,时仰而悦如,时侧而跌如,而曲之时则折如也。凡作止动中规矩,识者云,岂独风流冠西洛,只疑富贵是东皇。金台御史连章上荐,以为富贵为众所宗,宜膺爵土,遂受封为高阳郡公,娶魏国公女紫英,相传魏本丹朱后,名紫者,从朱也,当时有姚黄、魏紫,奕叶重华之谶。黄出入禁苑,紫车翠葆,高牙大纛,并拟王者,安禄山嫉之,谓其为婚同姓,上章极论,杨勉为表申解,其略曰,舜尧同祖,姚祁异姓,此尧所以以二女观舜也,况数百代以降,圣人易姓遗教,彰人耳目,于婚奚尤。上从勉言,置不问,寻命黄就封之郡,久之,众推戴日深,尊为高阳国王,传国甚远。
- 记
- 增 宋 欧阳修 风俗记 洛阳之俗,大抵好花,春时城中无贵贱皆插花,虽负担者亦然。花开时,士庶竞为游遨,往往于古寺废宅有池台处,为市井张幄帟,笙歌之声相闻,最盛于月陂堤、张家园、棠棣坊、长寿寺东街与郭令宅,至花落乃罢。洛阳至东京六驿,旧不进花,自今徐州李相迪为留守时,始进御,岁遣牙校一员,乘驿马,一日一夕至京师,所进不过姚黄、魏花三数朵,以菜叶实竹笼子藉覆之,使马上不动摇,以蜡封花蒂,乃数日不落。大抵洛人家家有花,而少大树者,盖其不接则不佳,春初时,洛人于寿安山中斲小栽子卖城中,谓之山篦子,人家治地为畦塍种之,至秋乃接。接花工尤著者一人,谓之门园子,豪家无不邀之,姚黄一接头直钱五千,秋时立券买之,至春见花乃归其直,洛人甚惜此花,不欲传,有权贵求其接头者,或以汤中蘸杀与之。魏花初出时,接头亦直钱五千,今尚直一千。接时须用社后重阳前,过此不堪矣,花之木去地五七寸许截之乃接,以泥封裹,用软土壅之,以箬叶作庵子罩之,不令见风日,惟南向留一小户以达气,至春乃去其覆,此接花之法也。种花必择善地,尽去旧土,以细土用白歛末一斤和之,盖牡丹根甜,多引虫食,白歛能杀虫,此种花之法也。浇花亦自有时,或日未出,或日西时,九月旬日一浇,十月、十一月三日二日一浇,正月隔日一浇,二月一日一浇,此浇花之法也。一本发数朵者,择其小者去之,只留一、二朵,谓之打剥,惧分其脉也。花才落,便剪其枝,勿令结子,惧其易老也。春初既去箬庵,便以棘数枝置花丛上,棘气暖可以辟霜,不损花芽,他大树亦然,此养花之法也。花开渐小于旧者,盖有蠹虫损之,必寻其穴,以硫黄簪之,其旁又有小穴如针孔,乃虫所藏处,花工谓之气窗,以大针点琉黄末针之,虫乃死,花复盛,此医花之法也。乌贼鱼骨用以针花树,入其肤花辄死,此花之忌也。
- 周氏洛阳花木记 余少时,闻洛阳花卉之盛甲于天下,尝恨未能尽观其繁盛妍丽,窃有憾焉。熙宁中,长兄倅绛,因自东都谒告往省亲,三月过洛,始得游精蓝名圃,赏及牡丹,然后信向之所闻为不虚矣。会迫于官期,不得从容游览,元丰四年,余莅官于洛,吏事之暇,因得博求谱录,得唐李卫公平泉花木记,范尚书、欧阳参政二谱,按名寻讨,十得见其七八焉。然范公所述五十二品,可考者才三十八,欧之所录者二篇而已,其叙钱思公双桂楼下小屏中所录九十馀种,但槩言其略耳,至于花之名品,则莫得而见焉。因以余耳目之所闻见及近世所出新花,参校三贤所录者,凡百馀品,其亦殚于此乎。
- 李廌 洛阳名园记 洛阳花甚多种,而独名牡丹曰花。凡园皆植牡丹,而独名此曰花园子。盖无他,池亭独有牡丹数十万本,凡城中赖花以生者,毕家于此,至花时,张幕幄列市肆,管弦其中,城中士女绝烟火游之,过花时则复为丘墟,破垣遗灶相望矣。今牡丹岁益滋,而姚黄、魏紫一枝千钱,姚黄无卖者。
- 原 胡元质 牡丹记 大中祥符辛亥春,府尹任公中正宴客大慈精舍,州民王氏献一合欢牡丹,公即命图之,士庶创观,阗咽终日。蜀自李唐后未有此花,凡图画者惟名洛阳,伪蜀王氏号其苑曰宣华,权相勋臣竞起第宅,穷极奢丽,皆无牡丹。惟徐延琼闻秦州董成村僧院有牡丹一株,遂厚以金帛,历三千里取至蜀,植于新宅,至孟氏于宣华苑广加栽植,名之曰牡丹苑。广政五年,牡丹双开者十,黄者、白者三,红白相间者四,后主宴苑中赏之,花至盛矣,有深红、浅红、深紫、浅紫、淡黄、鏂黄、洁白、正晕、倒晕、金含棱、银含棱、傍枝、副搏、合欢、重台至五十叶,蜀平,花散落民间。小东门外有张百花、李百花之号,皆培子分根,种以求利,每一本或获数万钱。宋景文公初帅蜀,彭州守朱君绰,始取彭州园花凡十品以献,公在蜀四年,每花时,按其名往取,彭州送花,遂成故事,公于十种花尤爱重锦被堆,尝为之赋,盖他园所无也。牡丹之性不利燥湿,彭州丘壤,既得燥湿之中,又土人种莳偏得法,花开有至七百叶,面可径尺以上,今品类几五十种,有一种色淡红,枝头绝大者,舍人程公厚倅是州,目之为祥云,其花结子可种,馀花多取单叶花本,以千叶花接之,千叶花来自洛京,土人谓之京花,单叶时号川花。朱彭州牡丹诗有,蹄金点鬓密,璋玉缕跗红,香惜持来远,春应摘后空之句,今西楼花数栏不甚多,而彭州所供率下品,钱公成大时以钱买之,始得名花,提刑程公沂预会叹曰,自离洛阳今始见花尔,程公故洛阳人也。
- 增 张邦基 陈州牡丹记 洛阳牡丹之品见于花谱,然未若陈州之盛且多也,园户植花如种黍粟,动以顷计。政和壬辰春,予侍亲在郡,时园户牛氏家忽开一枝,色如鹅雏而淡,其面一尺三四寸,高尺许,柔葩重叠,约千百叶,其本姚黄也,而于葩英之端有金粉一晕缕之,其心紫蕊,亦金粉缕之,牛氏乃以缕金黄名之,以籧篨作棚屋围幛,复张青帟护之,于门首遣人约止游人,人输千钱乃得入观,十日间其家数百千,余亦获见之,郡守闻之,欲剪以进于内府,众园户皆不可,曰此花之变易者,不可为常,他时复来索此品,何以应之,又欲移其根,亦以此为辞,乃已,明年花开,果如旧品矣。
- 原 陆游 天彭风俗记 天彭号小西京,以其俗好花,有京洛之遗风,大家至千本。花时,自太守而下,往往即花盛处,张饮帟幕,车马歌吹相属,最盛于清明寒食时,在寒食前者谓之火前花,其开稍大,火后花则易落。最喜阴晴相半,时谓之养花天,栽接剔治,各有其法,谓之弄花,其俗有弄花一年,看花十日之语,故大家例惜花,可就观,不敢轻剪,盖剪花则次年花绝少。惟花户则多植花以谋利,双头红初出时,一本花取直至三十千,祥云初出亦直七八千,今尚两千。州家岁常以花饷诸台及旁郡,蜡蒂筠篮,旁午于道。余客成都六年,岁常得饷,然不能绝佳。淳熙己酉岁,成都帅以善价私售于花户,得数百苞,驰驿取之,至成都,露犹未晞,其大径尺,夜宴西楼下,烛焰与花相映,发影摇酒中,繁丽动人。嗟乎,天彭之花,要不可望洛中,而其盛已如此,使异时复两京,王公将相筑园亭以相誇,尚余幸得与观焉,其动心荡目,又宜何如也。
- 增 明 袁宏道 张园看牡丹记 四月初四日,李长卿邀余及顾升伯、汤嘉宾、郑太初出平则门看牡丹,主人为惠安伯张公元善,皓发赪颜,伺客甚谨。时牡丹繁盛,约开五千馀,平头紫大如盘者甚夥,西瓜瓤、舞青猊之类遍畦,有之一种为芙蓉三变,尤佳,晓起白如珂雪,已后作嫩黄色,午间红晕一点如腮霞,花之极妖异者。主人自言经营四十馀年,精神筋力强半疲于此花,每见人间花实即采而归,种之二年芽始茁,十五年始花,久则变而为异种,有单瓣而楼子者,有始常而终冶丽者,已老不复花则芟其枝。时残红在海棠,犹三千馀本,中设绯幕丝肉递作,自篱落以至门屏,无非牡丹,可谓极花之观。最后一空亭,甚敞,亭周遭皆芍药,密如韭畦,墙外有隙地十馀亩,种亦如之。约以开时复来,廿六日,偕升伯、长卿及友人李本石、龙君超、丘长孺、陶孝若、胡仲修、十弟寓庸,时小修亦自密云至,遂同往观,红者已开残,惟空亭周遭数十亩如积雪,约十馀万本,是日来者多高户,遂大醉而归。
- 杂著
- 增 明 夏之臣 评亳州牡丹 吾亳牡丹年来浸盛,娇容三变犹在季孟之间,等此而上,有天香一品、妒榴红、胜娇容、宫袍红、琉璃贯珠、新红,种类不一,惟杂红最后出,颇称难得。又有大黄一种,轻腻可爱,不减三变,初开拳曲结锈,不甚舒展,须大开时方到极妙处,为一病耳。至如佛头青为白花第一,此时极多,无难致。大抵红色以花子红、银红、桃红为上,如紫色或如木红则卑卑不足数矣。吾亳土脉颇宜花,毋论园丁地主,但好事者皆能以子种,或就根分移,其捷径者惟取方寸之芽,于下品牡丹全根上如法接之,当年盛者长一尺馀,即著花一二朵,二三年转盛,如上三变之类,皆以此法接之。其种类异者,其种子之忽变者也,其种类繁者,其栽接之捷径者也,此其所以盛也。他处好事者,目击千叶大红即以为至宝,不遑深辨,而上色上品,即吾亳好事之家,惟有力者能得之,予向于牡丹亦止浮慕,近且精其伎俩,园丁好事之家,穷搜而厚遗之,故所得名品颇多,草堂数武之地种莳殆遍,率以两色并作一丛,红白异状,错综其间,又以平头紫、庆天香、先春红三色插入花丛,间杂而成文章,他时盛开,烂然若锦,点缀春光,亦一奇也。
牡丹二
- 集藻
- 赋
- 增 唐 李德裕 牡丹赋 余观前贤之赋,草木者多矣,靡不言托植之幽深,采斸之莫致,风景之妍丽,追赏之欢愉,至于体物良有未尽,惟牡丹未有赋者,聊以状之,曰,
- 青阳既暮,鹖鴠已鸣,念兰若之方歇,叹桃李之阴成,惟翠华之艳爚,倾百卉之光英,抽翠柯以布素,粲红芳而发荣,其始也,碧海霄澄,骊珠跃出,深波晓霁,丹梓吐实,焕神龙之衔烛,皎若木之并日,其盛也,若紫芝连叶,鸳雏比翼,夺珠树之鲜辉,掩非烟之奇色,倏忽摛锦,纷葩似织,其落也,明艳未褫,红衣如脱,朱草柯折,珊瑚枝碎,霞既皪而转妍,红欲消而犹綷,尔乃独含芳意,幽怨残春,将独立而倾国,虽不言兮似人,观其露彩犹泫,日华初照,晔其晨葩,情若微笑,色虽美而自𧰟,类河汾之窈窕,逮乎的皪含景,离披向风,铅华春而思荡,兰泽晚而光融,情放纵以自得,凝若焕之冶容,既而华𧰟恍惚,繁华遽毕,惊宝雉之乍回,想江妃而复出,望献珰之玉,俄以蔽光,感怀佩之川,怅然如失,客顾余曰,勿谓淑美难久,徂芳不留,彼妍华之阅世,非人寿之可俦,君不见,龙骧闬宏,池台御沟,堂挹山林,峰连翠楼,有百岁之芳丛,无昔日之通侯,岂暇当飞藿之时,始嗟零落,且欲同树萱之意,聊自忘忧。
- 原 舒元舆 牡丹赋并序 古人言花者,牡丹未尝与焉,盖遁乎深山,自幽而芳,不为贵重所知,花则何遇焉。天后之乡,西河也,精舍下有牡丹,其花特异,天后叹上苑之有缺,因命移植焉,由此京国牡丹日月𡫏盛,今则自禁闼洎官署,外延士庶之家,㳽漫如四渎之流,不知其止息之地。每暮春之月,遨游之士如狂焉,亦上国繁华之一事也,近代文士为歌诗以咏其形容,未有能赋之者,余独赋之,以极其美,曰,
- 圆玄瑞精,有星而景,有云而卿,其光下垂,遇物流形,草木得之,发为红英,英之甚红,钟乎牡丹,拔类迈伦,国香欺兰,我研物情,次第而观,暮春气极,绿苞如珠,清露宵偃,韶光晓驱,动荡支节,如解凝结,百脉融畅,气不可遏,兀然盛怒,如将愤泄,淑日披开,照耀酷烈,美肤腻体,万状皆绝,赤者如日,白者如月,淡者如赭,殷者如血,向者如迎,背者如诀,忻者如语,含者如咽,俯者如愁,仰者如悦,袅者如舞,侧者如跌,亚者如醉,曲者如折,密者如织,疏者如缺,鲜者如濯,惨者如别,初胧胧而下上,次鳞鳞而重叠,锦衾相覆,绣帐连接,晴笼昼薰,宿露宵裛,或的的腾秀,或亭亭露奇,或飐然如招,或俨然如思,或带风如吟,或泫露如悲,或垂然如缒,或烂然如披,或迎日拥砌,或照影临池,或山鸡已驯,或威凤将飞,其态万万,胡可立辨,不窥天府,孰得而见,乍疑孙武,来此教战,其战谓何,摇摇纤柯,玉栏满风,流霞成波,历阶重台,万朵千窠,西子南威,洛神湘娥,或倚或扶,朱颜色酡,各衒红缸,争颦翠蛾,灼灼夭夭,逶逶迤迤,汉宫三千,艳列星河,我见其少,孰云其多,弄彩呈妍,压景骈肩,席发银烛,炉升绛烟,洞府真人,会于群仙,晶莹往来,金缸列钱,凝睇相看,曾不晤言,未及行雨,先惊旱莲,公室侯家,列之如麻,咳唾万金,买此繁华,遑恤终日,以言相誇,列幄庭中,步障开霞,曲庑重梁,松篁交加,如贮深闺,似隔绛纱,髣髴息妫,依稀馆娃,我来观之,如乘仙槎,脉脉不语,迟迟日斜,九衢游人,骏马香车,有酒如渑,万坐笙歌,一醉是竞,莫知其他,我按花品,此花第一,脱落群类,独占春日,其大盈尺,其香满室,叶如翠羽,拥抱栉比,蕊如金屑,妆饰淑质,玫瑰羞死,芍药自失,夭桃敛迹,秾李惭出,踯躅宵溃,木兰潜逸,朱槿灰心,紫薇屈膝,皆让其先,敢怀愤嫉,焕乎美乎,后土之产物也,使其花如此而伟乎,何前代寂寞而不闻,今则昌然而大来,岂草木之命,亦有时而塞,亦有时而开,吾欲问汝,曷为而生哉,汝且不言,徒留玩以徘徊。
- 增 宋 蔡襄 季秋牡丹赋并序 爽秋涉杪,扶栏间有牡丹旧蘖,辄吐芳桋,亭亭上擢,发红葩一,大可径咫,扶栏当彩翠亭之右,亭屹县圃之西北隅,圃直县堂之背,县介大江之南,盖汉元朔中,江都易王上封其子敢为丹阳侯,邑于芜湖,此其地欤,今为太平州筦,时河间凌公尹之行再期矣,政休赋集,又所濒江,英游雅故,受署赍代,被召将命者,憧憧然率道其疆,故觞咏之娱,相因无缺,及此珍卉馨茂,公有异时之贵,趣张具高会于其侧,所谓彩翠亭者,酒三行,济阳蔡某,釂举而言曰,公走文章,声二纪于兹,颠葆几华,位不过禁省二丞,官不过万户长吏,而善禦外物,居颇休閒,独以浩博记书,称道圣明为事,今是花也,韬英和绪,揭丽萧辰,时虽后而且大盛,意者公其日寖亨会才,虑将有所售乎,昔骚人取香草美人以媲忠洁之士,牡丹者,亦其类欤,请为公赋之,其词曰,
- 朔羽南翔,建杓西宅,霜天一清,露草皆白,悲哉,转凉叶于亭皋兮,怅秾华之阒寂,均百草之不能秋兮,何此花天姿之的的,使人观之,若披大暑兮临清湘,剥层霾兮仰白日,厥初槁壤,潜春扶栏,向夕芳枝,举以融怡,绛蕊局兮羃䍥,宝雾宵笼,鲜风晓坼,丽或中人,香可专国,刻红炬以烘燄,缀彤霞而荐色,郁茀谁语,丰葺自持,非倚瑟之神女,抑善赋之文姬,俯清都而时下,簸晴阳以孤嬉,霄灏瀚兮排金扉,气砊砀兮张宝帷,霓晔煜兮揭朱旗,云曈昽兮披纁衣,𩏶绿跗兮矉修眉,姹鲜萼兮伸微辞,沛怡愉兮新相知,𦕈悽恻兮送将归,桃有援兮溪之曲,莲为媒兮泽之湄,羌此物之善远,亶夫君之后时,君不闻,佳丽皇州,喧繁戚里,清籞迢迢,名园亹亹,绮栊晓兮金镊声,绣墙明兮雨苔紫,严霰才归,光风半起,于是万蒂骈红,交柯结翠,密颜纡馀,斜袂轻绮,文鸳群飞,鹤锦横被,縓盖攀联,缇裳积委,则有姝姝玉人,翩翩卿子,宝鞯过兮飞电,珠幰来兮流水,拥玩佳辰,笑语成市,彼琼蕤美英,缥叶新蘤,羞不得借其馀光,矧标扬乎意气,今何为兮江之干,地之卑兮岁将阑,荆芜比兮霜月寒,望下苑兮思上兰,嘉本擢兮灵根盘,泊淮波兮鲜楚山,是知元冶一陶,昌生万育,无左右先容者,沦乎朽株,当匠伯不顾者,被之散木,譬此花之赋命兮,亦节暮而葩独,然贵贱反衍,祸福倚伏,其暮也,何遽不为贵,其独也,庸知不为福,噫,化工物情,吾以此卜。
- 原 明 徐渭 牡丹赋 何名花之盛美,称洛阳为无双,东青州而南越,曾不足以颉颃,兹上代之无闻,始绝盛乎皇唐,尔其月陂堤上,长寿街东,张家园里,汾阳宅中,当春光之既和,蔼亭榭之载营,天宇旷霁兮丝游,景物招人而事起,彼公子兮王孙,蹙游龙于流水,绕兹葩而密坐,藉芳草而芊芊,感盛年之若斯,伤代谢之能几,尔则粉承日华,朱含雾雨,群蒂如翔,交柯如拒,凌晨并妆,对客不语,卫尉出婢子于罗帏,鄂君拥翠被于江渚,当其百蕊千芽,照耀朱霞,绿叶纷纭,望之转赊,若儒生之授学,列女乐于绛纱,迨夫背户迎窗,上下甍檐,二三作队,矫矫愈鲜,飞燕进女弟于远条,夫人挟三国而朝天,锦瓣重捲,檀心飞屑,柔须夜殷,怒苞晓决,宛妇姑之反唇,似相稽而无说,则有若盛时合沓,诸娣从韩姞以同归,飒颜凋衰,汉主放宫人而憎别,风荐小爽,雨委微温,楚姝舞歇于章台,陈后泣罢于长门,亦有细加巨上,慎妃横逼座之势,紫侍黄侧,班姬抗同辇之尊,或劲而昂,婕妤当逸熊于上殿,或翘而望,处子窥宋玉于东垠,既离以披,亦竞而骈,近不极态,远不尽妍,夫彷佛乎佳丽,意所想而随存,奚拔引之数姝,可罄比而殚论。
- 五言古诗
- 增 唐 白居易 和钱学士白牡丹 城中看花客,旦暮去营营,素华人不顾,亦占牡丹名,开在深寺中,车马无来声,惟有钱学士,尽日绕丛行,怜此皓然质,无人自芳馨,众嫌我独赏,移植在中庭,留景夜不暝,迎晨曙先明,对之心亦静,虚白相向生,唐昌玉蕊花,攀玩众所争,折来比颜色,一种如瑶琼,彼因稀见贵,此以多为轻,始知无正色,爱𢙣随人情,岂惟花独尔,理与人事并,君看入时者,紫𧰟与红英。
- 秋题牡丹丛 晚丛白露夕,衰叶凉风朝,红𧰟久已歇,碧芳今亦销,幽人坐相对,心事共萧条。
- 原 白居易 西明寺牡丹花时忆元九 前年题名处,今日看花来,一作芸香吏,三见牡丹开,岂独花堪惜,方知老暗催,何况寻花伴,东都去未回,讵知红芳侧,春尽思悠哉。
- 买花 帝城春欲暮,喧喧车马度,共道牡丹时,相随买花去,贵贱无常价,酬值看花数,灼灼百朵红,戋戋五束素,上张幄幕庇,旁织芭篱护,水洒复泥封,移来色如故,家家习为俗,人人迷不悟,有一田舍翁,偶来买花处,低头独长叹,此叹无人喻,一丛深色花,十户中人赋。
- 增 元稹 和白乐天秋题牡丹丛 敝宅艳山卉,别来长叹息,吟君晚丛咏,似见催隤色,欲识别后容,勤过晚丛侧。
- 永寿寺看牡丹 晓入白莲宫,琉璃花界净,开敷多喻草,凌乱被幽径,压砌锦地铺,当霞日轮映,蝶舞香暂飘,蜂牵蕊难正,笼处彩云合,露湛红珠莹,结叶影自交,摇风光不定,繁华有时节,安得保全盛,色见尽浮荣,希君了真性。
- 李端 鲜于少府宅木芍药 谢家能植药,万簇相萦倚,烂熳绿苔前,婵娟青草里,垂阑复照户,映竹仍临水,骤雨发芳香,回风舒锦绮,孤光杂新故,众色更重累,散碧出疏荂,分黄成细蕊,游蜂高更下,惊蝶坐还起,玉貌对应惭,霞标方不似,春阴怜弱蔓,夏日同短晷,回落报衰荣,交关斗红紫,花信可未阑,诗情讵能止,上客屡移仗,幽僧劳凭几,初命虽薄劣,幸得陪君子,致谢贤主人,何庸树桃李。
- 原 宋 苏轼 雨中看牡丹 雾雨不成点,映空疑有无,时于花上见,的皪走明珠,秀色洗红粉,暗香生雪肤,黄昏更萧索,头重欲相扶。
- 明日雨当止,晨光在松枝,清香入花骨,肃肃初自持,午景发浓𧰟,一笑当及时,依然暮还敛,每似惜幽姿。
- 幽姿不可惜,后日东风起,酒醒何所见,含粉抱青子,千花与百草,共尽无妍鄙,未忍污泥沙,牛酥煎落蕊。
- 增 张耒 与潘仲达 淮扬牡丹花,盛不如京雒,姚黄一枝开,众𧰟气如削,亭亭风尘里,独立朝百萼,谁知临老眼,得到美葵藿。
- 明 李东阳 镜川先生宅赏白牡丹 玉堂天上清,玉版天下白,幸从清切地,见此纯正色,露苞春始凝,脂萼晓新坼,檀深蔼薰心,绛浅微近积,终焉保贞素,不涴脂与泽,先生无物玩,聊以物自适,澹哉君子怀,富贵安可易,临轩抚流景,爱此不忍摘,我亦惜春心,逢花作花客,先生顾客笑,偶此非宿昔,客去花未阑,嫣然共今夕。
- 七言古诗
- 增 唐 权德舆 慈恩寺清上人院牡丹歌 澹荡韶光三月中,牡丹偏自占春风,时过宝地寻香径,已见新花出故丛,曲水亭西杏园北,秾芳深院红霞色,擢秀全胜珠树林,结根幸在青莲域,艳蕊鲜房次第开,含烟洗露照苍苔,庞眉倚杖禅僧起,轻翅萦枝舞蝶来,独坐南台时共美,间行古刹情何已,花开一曲奏阳春,应为芬芳比君子。
- 原 白居易 牡丹芳 牡丹芳,牡丹芳,黄金蕊绽红玉房,千片赤英霞烂烂,百枝绛点灯煌煌,照地初开锦绣叚,当风不结兰麝囊,仙人琪树白无色,王母蟠桃小不香,宿露轻盈泛紫艳,朝阳照耀生红光,红紫二色间深浅,向背万态随低昂,映叶多情隐羞面,卧丛无力含醉妆,低娇笑容疑掩口,凝思怨人如断肠,秾姿贵彩信奇绝,杂卉乱花无比方,石竹金钱何细碎,芙蓉芍药苦寻常,遂使王公与卿士,游花冠盖日相望,庳车软辇贵公主,香衫细马豪家郎,卫公宅静闭东院,西明寺深开北廊,戏蝶双舞看人久,残莺一声春日长,共愁日照芳难驻,仍张帷幕垂阴凉,花开花落二十日,一城之人皆若狂,三代以还文胜质,人心重华不务实,重华直至牡丹芳,其来有渐非今日,元和天子忧农桑,恤下动天天降祥,去年嘉禾生九穗,田中寂寞无人至,今年瑞麦分两岐,君心独喜无人知,无人知,可叹息,我愿暂求造化力,减却牡丹妖艳色,少回卿士爱花心,同似吾君忧稼穑。
- 增 李贺 牡丹种曲 莲枝未长秦蘅老,走马驼金斸春草,水灌香泥却月盆,一夜绿房迎白晓,美人醉语园中𤇆,晚华已散蝶又阑,梁王老去罗衣在,拂袖风吹蜀国弦,归霞帔拖蜀帐昏,嫣红落粉罢承恩,檀郎谢女眠何处,楼台月明燕夜语。
- 李咸用 远公亭牡丹 雁门禅客吟春亭,牡丹独逞花中英,双成腻脸偎云屏,百般姿态因风生,延年不敢歌倾城,朝暮云雨愁娉婷,蕊繁蚁脚粘不行,蝶迷蜂醉飞无声,卢山根脚含精灵,发妍吐秀丛君庭,湓江太守多閒情,栏朱绕绛留轻盈,潺潺醁醴当风倾,平头奴子啾银笙,红葩艳艳交童星,左文右武怜君荣,白铜堤上惭清明。
- 原 宋 欧阳修 洛阳牡丹图 洛阳地脉花最宜,牡丹尤为天下奇,我昔所记数十种,于今十年半忘之,开图若见故人面,其间数种昔未窥,客言近岁花特异,往往变出呈新枝,洛人惊誇立名字,买种不复论家赀,比新较旧难优劣,争先擅价各一时,当时绝品可数者,魏红窈窕姚黄肥,寿安细叶开尚少,朱砂玉版人未知,传闻千叶昔未有,只从左紫名初驰,四十年间花百变,最后最好潜溪绯,今花虽新我未识,未信与旧谁妍𡟎,当时所见已云绝,岂有更好此可疑,古称天下无正色,似恐世好随时移,鞓红鹤翎岂不美,敛色如避新来姬,何况远说苏与贺,有类后世誇嫱施,造化无情疑一槩,偏此著意何其私,又疑人心愈巧伪,天欲斗巧穷精微,不然元化朴散久,岂特近岁尤浇漓,争新斗丽若不已,更后百载知何为,但令新花日愈好,惟有我老年年衰。
- 增 欧阳修 谢观文王尚书惠西京牡丹 京师轻薄儿,意气多豪侠,争誇朱颜事年少,肯慰白发将花插,尚书好事与俗殊,怜我霜毛苦萧飒,赠以洛阳花满盘,斗丽争奇红紫杂,两京相去五百里,几日驰来足何捷,紫檀金粉香未吐,绿萼红苞露犹浥,谓我尝为洛阳客,颇向此花曾涉猎,忆昔进士初登科,始事相公沿吏牒,河南官属尽贤俊,洛城池籞相连接,我时年才二十馀,每到花开如蛱蝶,姚黄魏紫腰带鞓,泼墨齐头藏绿叶,鹤翎添色又其次,此外虽妍犹婢妾,尔来不觉三十年,岁月才如熟羊胛,无情草木不改色,多难人生自摧拉,见花了了虽旧识,感物依依几抆睫,念昔逢花必沽酒,起坐驩呼屡倾榼,而今得酒复何为,爱花绕之空百匝,心衰力懒难勉强,与昔一何殊勇怯,感公意厚不知报,墨笔淋漓口徒嗫。
- 梅圣俞 牡丹 洛阳牡丹名品多,自谓天下无能过,及来江南花亦好,绛紫浅红如舞蛾,竹阴水照增颜色,春服贴妥裁轻罗,时结游朋去寻玩,香吹酒面生红波,粉英不忿付狂蝶,白发强插成悲歌,明年更开余已去,风雨摧残可奈何。
- 韩钦圣问西洛牡丹之盛 韩君问我洛阳花,争新较旧无穷已,今年誇好方绝伦,明年好更还相比,君疑造化特著意,果乃区区可羞耻,尝闻都邑有胜意,既不钟人必钟此,由是其中立品名,红紫叶繁矜色美,萌芽始见长蒿莱,气焰旋看压桃李,乃知得地偶增异,遂出群葩号奇伟,亦如广陵多芍药,闾井荒残无可齿,淮山邃秀付草树,不产髦英产佳卉,人于天地亦一物,固与万类同生死,天意无私任自然,损益推迁定有彼,彼盛此衰皆一时,岂关覆帱为偏委,呼儿持纸书此说,为我缄之报韩子。
- 原 苏轼 惜花 吉祥寺中锦千堆,前年买花真盛哉,道人劝我清明来,腰鼓百面如春雷,打彻凉州花自开,沙河塘上戴花回,醉倒不觉吴儿咍,岂知如今双鬓催,城西古寺没蒿莱,有僧闭门手自栽,千枝万叶巧剪裁,就中一丛何所似,码碯盘盛金缕杯,而我食菜方清斋,对花不饮花应猜,夜来雨雹如李梅,红残绿暗吁可哀。
- 杨万里 题周益公天香堂牡丹 君不见,沉香亭北专东风,谪仙作颂天无功,又不见,君王殿后春第一,领袖众芳捧尧日,此花可春转化钧,一风一雨万物春,十分整顿春光了,收黄拾紫归江表,天香染就山龙裳,馀芬却染水云乡,青原白鹭万松竹,被渠染作天上香,人间何曾识姚魏,相公新移洛阳裔,呼酒先招野客看,不醉花前为谁醉。
- 增 元 张养浩 毛良卿送牡丹 三年野处云水俱,逢春未始襟颜舒,故人持赠木芍药,慰我意重明月珠,入门神彩射人倒,荒村争看倾城姝,急呼瓶水浴红翠,明窗净几相依于,自言私第惟此本,每开蹄毂穷朝晡,树高丈许花数十,紫云满院春扶疏,栽培直讶天上种,熏染不类人间株,有时风荡香四出,举国皆若兰为裾,贫家蔀屋仅数椽,照耀无异华堂居,天葩如此忍轻负,转首梦断巫山孤,明当洒扫迟凫舄,未审肯踵荒寒无,余闻感德良勤劬,久习懒散倦世途,深藏非是德公傲,索居莫哂仪曹愚,禁厨一脔味已得,类推固可知其馀,君持诗去为花诵,蜂蝶应亦相欢娱。
- 宋褧 朝元宫白牡丹 瑶圃廓落昆崙高,霓旌豹节凌旋飙,东门偷种来尘嚣,开云镂月百千瓣,雪痕冰璺辞锼雕,重台复榭玉版白,湿露拥出青霞娇,琼娥爱春受春足,香腴酥腻愁风消,人间洛阳红紫妖,紫霞滟滟吹秦箫,青鸾望极何当招。
- 原 明 桑悦 白牡丹 一春无计消繁华,坐香傍色餐流霞,妖桃秾李俱小器,揩目晚看花大家,素质盈盈美无度,何年谪下瑶台路,精神飞入银河篇,体态都归洛神赋,神乐观主容台卿,空花压眼真无情,吾侪放浪为无事,东风斗酒消春晴,曾闻二本归天上,几度重瞳转相向,内园点缀黄金屋,禁苑安排紫丝帐,朅来此种留人间,托根洞府非尘寰,随时穷达花不识,天游何必乘青鸾,万事到头俱琐琐,大观万物皆无我,半醉题诗谢主人,名花可铸传千古。
- 沈周 吴瑞卿染墨牡丹 雨晴风晴日杲杲,趁此看花花更好,浇红要尽三百觞,请客不须辞量小,野僧栽花要客到,急扫风轩破清晓,知渠色相本来空,未必真成被花恼,吴生又与花传神,纸上生涯春不老,青春展卷无时无,姚家魏家何足道。
- 唐顺之 同院僚观阁中牡丹作 西掖衡连翡翠城,笼𤇆袅雾百花明,祇谓紫薇方吐萼,忽言红药已敷英,红药葳蕤艳盛阳,万年春色在文昌,宁同邺下芙蓉苑,讵比洛阳桃李场,裁成异瓣千般锦,缬就同心一样黄,金阁披时浑是画,绮楼凝处并疑妆,濯枝故向凤池上,裛露偏依仙掌傍,仙掌嶙峋对凤池,词郎侍直鹭鸳齐,玲珑玉佩花间映,飘曳罗衫叶下迷,花间叶下情无极,含笑含娇似相识,羞将鸡舌斗馨香,欲取鸃冠并颜色,翠幕分看态转新,朱栏斜倚不胜春,未采孙根助灵液,聊持芳蕊赠佳人。
- 王世贞 季园赏白牡丹 三月一出游季园,千奇万丽攒雕栏,纷纷红紫尽辟易,中有一株白牡丹,初疑龙池晏,罢舞双成盘,又似洗头盆,暂䣃天女冠,姑射寒生雪肤粟,郁仪风细霓裳单,河宗攻玉乍成斗,鲛室泪珠丛作团,优钵昙名亦浪语,璚花么么何足观,太真霞脸带醉色,睹此亦学江妃酸,举觞酬季郎,化工在手汝不难,得非扬州观头逢,七七又何必,善和坊里延端端,即使宋人琢此瓣,百岁那得兹花看,老夫久寂寞,为尔暂为欢,再进金叵罗,属客莫留残,日落不落天阑干,欲去不去心盘桓,皎然秀色转可餐,他年倘许蕊珠会,别跨长螭胜紫鸾。
- 增 陆师道 昌公房看牡丹歌 尝闻乐府牡丹芳,春来一城人若狂,我今日日被花恼,毋乃花淫如洛阳,吴中三月花如绮,百品千名斗奇靡,名园往往平泉庄,禅宫处处西明寺,我今曳杖登武丘,昌公精舍花枝柔,动如迎笑静若醉,颊白腮红名玉楼,此花初移得春浅,六寸圆开天女面,对花一饮三百杯,醉里题诗写花片,沈家白花涅不缁,三花相亚玉交枝,何郎腻粉拭香汗,虢国新妆淡扫眉,主人开筵浮大白,为花传神赠宾客,轻绡飒飒欲飘香,琪树盈盈转生色,酣酒为言兴未已,邀看石佛千头紫,衣色相鲜绣佛前,天芬似入祇林里,初来一朵如倾杯,坐久数花相次开,花神好客向客笑,不用临风羯鼓催,三日看花花转靓,未似潘园称最盛,中庭一树丈五高,碧瓦雕檐锦丛映,西斋亦是玉楼春,数之二百花色匀,寿安红与细叶紫,更有异种誇东邻,越罗蜀锦看不足,艳裹明妆贮金屋,身如游蜂绕花戏,月明还向花房宿,也知天意自怜人,但令到处花枝新,况逢晴景与佳侣,狂吟烂醉今经旬,人生欢乐能几许,百病千愁更风雨,安得年年似此游,作歌且纪千花谱。
- 五言律诗
- 御制 咏各种牡丹 晨葩吐禁苑,花莳就新晴,玉版参仙蕊,金丝杂绿英,色含泼墨发,气逐彩云生,莫讶清平调,天香自有情。
- 原 唐 王建 题所赁宅牡丹花 赁宅得花饶,初开恐是妖,粉光深紫腻,肉色退红娇,且愿风留著,惟愁日炙燋,可怜零落蕊,收取作香烧。
- 李商隐 僧院牡丹 叶薄风才倚,枝轻雾不胜,开先如避客,色浅为依僧,粉壁正荡水,缃帏初卷灯,倾城唯待笑,要裂几多缯。
- 增 温庭筠 牡丹 轻阴隔翠帏,宿雨泣晴晖,醉后佳期在,歌馀旧意非,蝶繁轻粉住,蜂重抱香归,莫惜熏炉夜,因风到舞衣。
- 韩琮 咏牡丹未开者 残花何处藏,尽在牡丹房,嫩蕊包金粉,重葩结绣囊,云疑巫峡梦,帘闭景阳妆,应恨年华促,迟迟待日长。
- 李咸用 牡丹 少见南人识,识来嗟复惊,始知春有色,不信尔无情,恐是天地媚,暂随云雨生,缘何绝尤物,更可比妍明。
- 王贞白 白牡丹 谷雨洗纤素,裁为白牡丹,异香开玉合,轻粉泥银盘,时贮露华湿,宵倾月魄寒,佳人淡妆罢,无语倚朱栏。
- 裴说 牡丹 数朵欲倾城,安同桃李荣,未曾贫处见,不似地中生,此物疑无价,当春独有名,游蜂与蝴蝶,来往自多情。
- 原 宋 梅尧臣 延羲阁牡丹 花中第一品,天上见应难,近署多红药,层城有射干,生虽由地势,开不许人看,天子何时赏,宫娥捧玉盘。
- 范镇 牡丹 自古成都胜,开花不似今,径围三尺大,颜色几重深,未放香喷雪,仍藏蕊散金,要知空相谕,聊见主人心。
- 增 韩绛 次韵 径尺千馀朵,矜誇古复今,锦城春物异,粉面瑞云深,赏爱难忘酒,珍奇不贵金,应知空色理,梦幻即惟心。
- 韩维 次韵 胜事常归蜀,奇葩又验今,仙冠裁样巧,彩笔费功深,白岂容拖粉,红须陋间金,不嗟珍赏异,千里见君心。
- 原 范纯仁 次韵 牡丹开蜀国,盈尺岂如今,妍丽色殊众,栽培功倍深,矜誇传万里,图写费千金,难就朱阑赏,徒摇远客心。
- 元 王恽 和仲常牡丹诗 汉殿承恩早,金盘荐露新,色酣中省乐,香重锦窠春,尽殿群芳后,谁辞载酒频,清如司马相,也作插花人。
- 曹伯启 陪马克修治书谒天游孙真人方丈阶前牡丹盛开卮酒同玩座中范提点索诗 拉友寻佳致,琳宫引兴长,服膺思酒圣,拭目待花王,逝水年华急,行云世态忙,无因驻清景,春色又斜阳。
- 原 明 桑悦 牡丹 尤物开何晚,馀香贮小亭,繁华愁日暮,富贵自天成,花合隋时宠,根疑宋末生,拂衣寻古色,屋角老松青。
- 申时行 适适园牡丹亭 洛中移小景,亭北倚新妆,题处皆名品,开时正艳阳,露凝酣酒色,风度返魂香,解道称姚魏,繁华压众芳。
- 眭石 咏牡丹 绣幄拥花王,秾姿斗艳阳,枝枝承日彩,片片引天香,托植依馀地,含清逐后行,独怜春殿里,歌舞侍瑶觞。
- 七言律诗
- 增 唐 韩愈 戏题牡丹 幸自同开俱隐约,何须相倚斗轻盈,凌晨并作新妆面,对客偏含不语情,双燕无机还拂掠,游蜂多思正经营,长年是事皆抛尽,今日栏边暂眼明。
- 原 李商隐 牡丹 锦帏初卷卫夫人,绣被犹堆越鄂君,垂手乱翻雕玉佩,折腰争舞郁金裙,石家蜡烛何曾剪,荀令香炉可待熏,我是梦中传彩笔,欲书花叶寄朝云。
- 增 李商隐 回中牡丹为雨所败二首 下苑他年未可追,西州今日忽相期,水亭暮雨寒犹在,罗荐春香暖不知,舞蝶殷勤收落蕊,佳人惆怅卧空帏,章台街里芳菲伴,且问宫腰损几枝。
- 浪笑榴花不及春,先期零落更愁人,玉盘迸泪伤心数,锦瑟惊弦破梦频,万里重阴非旧圃,一年生意属流尘,前溪舞罢君回顾,并觉今朝粉态新。
- 温庭筠 牡丹 水漾晴红压叠波,晓来金粉覆庭莎,裁成艳思偏应巧,分得春光最数多,欲绽似含双靥笑,正繁疑有一声歌,华堂客散帘垂地,想凭阑干敛翠蛾。
- 方干 牡丹 借问庭前早晚栽,座中疑是画屏开,花分浅浅胭脂脸,叶堕𣪞𣪞腻粉腮,红砌不须誇芍药,白蘋何用逞重台,殷勤为报看花客,莫学游蜂日日来。
- 不逢盛暑不冲寒,种子成丛用法难,醉眼莫为抛去得,狂心更拟折来看,凌霜烈火吹无焰,裛露阴霞晒不乾,莫道娇红怕风雨,经时犹自未凋残。
- 原 韩琮 牡丹 桃时杏日不争浓,叶帐阴成始放红,晓艳远分金掌露,暮香深惹玉堂风,名遗兰杜千年后,贵擅声歌百醉中,如梦如仙忽零落,暮霞何处绿屏空。
- 增 李山甫 牡丹 邀勒春风不早开,众芳飘后上楼台,数苞仙艳火中出,一片异香天上来,晓露精神妖欲动,暮𤇆情态恨成堆,知君也解相轻薄,斜凭阑干首重回。
- 薛能 牡丹 去年零落暮春时,泪湿红笺怨别诗,常恐便同巫峡散,何因重有武陵期,传情每向馨香得,不语还应彼此知,见欲阑边安枕席,夜深閒共说相思。
- 牡丹愁为牡丹饥,自惜多情欲瘦羸,秾艳冷香初盖后,好花甘雨正开时,吟蜂遍坐无间蕊,醉客曾偷有折枝,京国别来谁占玩,此花光景属吾诗。
- 秦韬玉 牡丹 折妖放艳有谁催,疑就山中旋折来,图把一春皆占断,故留三月始教开,压枝金蕊香如扑,逐朵檀心巧胜裁,好是酒阑丝竹罢,倚风含笑向楼台。
- 唐彦谦 牡丹 真宰多情巧思新,故将能事送残春,为云为雨徒虚语,倾国倾城不在人,开日绮霞应失色,落时青帝合伤神,嫦娥婺女曾相送,留下鸦黄作蕊尘。
- 吴融 红白牡丹 不必繁弦不必歌,静中相对更情多,𣪞鲜一半霞分绮,洁澈傍边月飐波,看久愿成庄叟梦,惜留须倩鲁阳戈,重来应共今来别,风堕香残衬绿莎。
- 僧院白牡丹二首 腻若裁云薄缀霜,春残独自殿群芳,梅妆向日霏霏暖,纨扇摇风闪闪光,月魄照来空见影,露华凝后更多香,天生洁白宜清净,何必𣪞红映洞房。
- 侯家万朵簇霞丹,若并双林素艳难,合影只应天际月,分香多是畹中兰,虽饶百卉争先发,还在三春向后残,想得惠休凭此槛,𡧓将荣落意来看。
- 殷文圭 赵侍郎宅看红白牡丹因寄杨状头赞图 迟开都为让群芳,贵地栽成对玉堂,红艳袅𤇆疑欲语,素华映月祗闻香,剪裁偏得东风意,淡薄如矜西子妆,雅称花中为首冠,年年长占断春光。
- 李建勋 晚春送牡丹 携觞邀客绕朱栏,肠断残春送牡丹,风雨数来留不得,𩀌披将谢忍重看,氛氤兰麝香初减,零落云霞色渐乾,借问少年能几许,不须堆酒压杯盘。
- 残牡丹 肠断题诗如执别,芳茵愁更绕阑铺,风飘金蕊看全落,露滴檀英又暂苏,失意婕妤妆渐薄,背身妃子病教扶,回看池馆春归也,又是迢迢看画图。
- 李中 柴司徒宅牡丹 暮春阑槛有佳期,公子开颜乍拆时,翠幄密笼莺未识,好香难掩蝶先知,愿陪妓女争调乐,欲赏宾朋预课诗,只恐却随云雨去,隔年还是动相思。
- 张蠙 观江南牡丹 北地花开南地风,寄根还与客心同,群芳尽怯千般态,几醉能消一番红,举世祗将华胜实,真禅原喻色为空,近年明主思王道,不许移栽满六宫。
- 原 罗隐 牡丹 似共东风别有因,绛罗高捲不胜春,若教解语应倾国,任是无情亦动人,芍药与君为近侍,芙蓉何处避芳尘,可怜韩令功成后,辜负秾华过此身。
- 增 徐夤 牡丹 万万花中第一流,残霞轻染嫩银瓯,能狂紫陌千金子,也惑朱门万户侯,朝日照开携酒看,暮风吹落绕阑收,诗书满架尘埃扑,尽日无人略举头。
- 尚书座上赋牡丹花其花自越中移植 流苏凝作瑞花精,仙阁开时丽日晴,霜月冷销银烛焰,宝瓯圆印彩云英,娇含嫩脸春妆薄,红蘸香绡艳色轻,早晚有人天上去,寄他将赠董双成。
- 依韵和尚书再赠牡丹花 烂银基地薄红妆,羞杀千花百卉芳,紫陌昔曾游寺看,朱门今在绕阑望,龙分夜雨资娇态,天与春风发好香,多著黄金何处买,轻桡摇过镜湖光。
- 白牡丹 蓓蕾抽开素练囊,琼葩熏出白龙香,裁分楚女朝云片,剪破姮娥夜月光,雪句岂须徵柳絮,粉腮应恨帖梅妆,槛边几笑东篱菊,冷折金风待降霜。
- 忆牡丹 绿树多和雪霰栽,长安一别十年来,王孙买得价偏重,桃李落残花始开,宋玉邻边腮正嫩,文君垆畔锦初裁,沧洲春梦空肠断,看尽犹将劝酒杯。
- 惜牡丹 今日狂风揭锦筵,预愁吹落夕阳天,閒看红艳只须醉,漫借黄金岂是贤,南国好偷誇粉态,汉宫宜摘赠神仙,良时谁作莺花主,白马王孙恰少年。
- 刘兼 再看光福寺牡丹 去年曾看牡丹花,蛱蝶迎人傍彩霞,今日再游光福寺,春风吹我入仙家,当筵芬馥歌唇动,倚槛娇羞醉眼斜,来岁未朝京阙去,依前和露载归衙。
- 释归仁 牡丹 三春堪惜牡丹奇,半倚朱阑欲绽时,天下更无花胜此,人间偏得贵相宜,偷香墨蚁斜穿叶,窥蝶黄莺倒挂枝,除𨚫解禅心不动,算应狂杀五陵儿。
- 原 鱼玄机 卖残牡丹 临风兴叹落花频,芳意潜消又一春,应为价高人不问,𨚫缘香甚蝶难亲,红英只称生宫里,翠叶那堪染露尘,及至移根上林苑,王孙方恨买无因。
- 增 宋 寇准 应制赋牡丹 栽培终得近天家,独有芳名出众花,香递暖风飘御座,叶笼轻霭衬明霞,纵吟宜把红笺擘,留赏惟张翠幄遮,深觉侍臣千载幸,许随仙仗看秾华。
- 韩琦 昼锦堂赏牡丹 从来三月赏芳妍,开晚今逢首夏天,料得东君私此老,且留西子久当筵,柳丝偷学伤春绪,榆荚争飞买笑钱,我是至和亲植者,雨中相见似潸然。
- 再赏牡丹 锦堂重赏牡丹红,不惜残英数日空,嘉艳岂无来岁好,清欢难得故人同,谁言山下曾为雨,只恐身轻去逐风,且共对花开口笑,莫持姚左较雌雄。
- 赵抃 禁省牡丹 校文春殿籥天关,内籞千葩放牡丹,风捲异香来幕帟,日披浓艳出阑干,芳菲喜向禁中见,憔悴忆曾江外看,剪赐从臣君意重,数枝和露入金盘。
- 胡宿 忆荐福寺牡丹 十日春风隔翠岑,祗应繁朵月成阴,樽前可要人颓玉,树底遥知地侧金,花界三千春渺渺,铜槃十二夜沉沉,雕盘分篸何由得,空作西州拥鼻吟。
- 蔡襄 陪提刑郎中吉祥院看牡丹 节候初临谷雨期,满天风日助芳菲,生来已占妙香国,开处全烘直指衣,揽照尽教乌帽重,放歌须遣羽觞飞,前驺不用传呼急,待与游人一路归。
- 苏轼 常润道中有怀钱塘寄述古 国色夭娆酒半酣,去年同赏寄僧檐,但云扑扑晴香软,谁见森森晓态严,谷雨共惊无几日,蜜蜂未许辄先甜,应须火急回征棹,一片辞枝可得黏。
- 杭州牡丹开时周令作诗见寄次其韵 羞归应为负花期,已见成阴结子时,与物寡情怜我老,遣春无恨赖君诗,玉台不见朝酣酒,金缕犹歌空折枝,从此年年定相见,欲师老圃问樊迟。
- 朱长文 淮南牡丹 奇姿须赖接花工,未必妖华限洛中,应是春皇偏与色,却教仙女愧乘风,朱栏共约他年赏,翠幕休嗟数日空,谁就东吴为品第,清晨仔细阅芳丛。
- 陆游 牡丹 吾国名花天下知,园林尽日敞朱扉,蝶穿密叶常相失,蜂恋繁香不记归,欲过每愁风荡漾,半开𨚫要雨霏微,良辰乐事真当勉,莫遣匆匆一片飞。
- 原 杨万里 谢张公父送牡丹 病眼看书痛不胜,洛花千朵唤双明,浅红醲紫各深样,雪白鹤黄非旧名,抬举精神微雨过,留连消息嫩寒生,蜡封水养松窗底,未似雕栏倚半酲。
- 咏重台九心淡紫牡丹 紫玉盘盛碎紫绡,碎绡拥出九娇娆,都将些子郁金粉,乱点中央花片梢,叶叶鲜明还互照,亭亭丰韵不胜妖,折来细雨轻寒里,正是东风拆半苞。
- 增 杨万里 赋周益公平园白花青缘牡丹 东皇封作万花王,更赐珍华出上方,白玉杯将青玉缘,碧罗领衬翠罗裳,古来洛口元无种,今去天心别作香,涂改欧家记文看,此花未出说姚黄。
- 立春检牡丹 牡丹又欲试春妆,忙得閒人也作忙,新旧年头将替换,去留花眼费商量,东风从我袖中出,小蕾已含天上香,只道开时恐肠断,未开先自断人肠。
- 春半雨寒牡丹殊无消息 今岁芳菲尽未忙,去年二月牡丹香,寒暄不定春光晚,荣落尽迟花命长,才一两朝晴炫野,又三四阵雨鸣廊,对江魏紫拳如蕨,而况姚家进御黄。
- 金 蔡圭 和彦及牡丹时方北趋蓟门情见乎辞 旧年京国赏春浓,千朵曾开共一丛,好事祗今归北圃,知音谁与醉东风,临觞笑我官程远,赋物输君句法工,𨚫笑燕城花更晚,直应趁得马家红。
- 郝俣 应制状元红 仙苑奇葩别晓丛,绯衣香拂御炉风,巧移倾国无双艳,应费司花第一功,天上异恩深雨露,世间凡卉谩铅红,情知不逐春归去,常在君王顾盻中。
- 刘仲尹 西溪牡丹 为云为雨定成虚,醉脸笼娇试粉初,举国春风避姚魏,换胎天质到黄徐,百年金谷凭阑袖,三月扬州载酒车,我欲襌居净馀习,湖滩枕石看游鱼。
- 党怀英 应制粉红双头牡丹 卿云分瑞两嫣然,镜里妆成谷雨天,晓日倚阑閒妒艳,春风拾翠偶骈肩,水南水北何曾见,桃叶桃根本自仙,梦想沉香亭北槛,略修花谱记芳妍。
- 春意应嫌芍药迟,一枝分秀伴双蕤,并肩翠袖初酣酒,对镜红妆欲斗奇,上苑风𤇆工献巧,中天雨露本无私,更看散作人间瑞,万里黄云麦两岐。
- 赵秉文 五月牡丹应制 好事天工养露芽,阳和趁及六龙车,天香护日迎朱辇,国色留春待翠华,谷雨曾沾青帝泽,熏风又捲赤城霞,金盘荐瑞休嗟晚,犹是人间第一花。
- 元好问 紫牡丹 金粉轻黏蝶翅匀,丹砂浓抹鹤翎新,尽饶姚魏知名早,未放徐黄下笔亲,映日定应珠有泪,凌波长恐袜生尘,如何借得司花手,偏与人间作好春。
- 天上真妃玉镜台,醉中遗下紫霞杯,已从香国偏薰染,更怕花神巧剪裁,微度麝熏时约略,惊移鸾影𨚫低回,洗妆正要春风句,寄谢诗人莫浪来。
- 元 吴澄 次韵杨司业牡丹 谁是旧时姚魏家,喜从官舍得奇葩,风前月下妖娆态,天上人间富贵花,化魄他年锁子骨,点唇何处箭头砂,后庭玉树闻歌曲,羞杀陈宫说丽华。
- 公诗态度霭祥云,绮语天香一样新,楮叶雕锼空费力,杨花轻薄不胜春,老成此日名园主,俊乂同时上国宾,乐事赏心涵造化,拨根未逊洛中人。
- 袁桷 单台牡丹 暖风吹雨佐花开,送我滦阳第四回,内院赐曾传侧带,江南画不数重台,回黄抱紫传真诀,媲白抽青陋小才,自是妖红居第一,他年折桂莫惊猜。
- 虞集 谢吴宗师送牡丹 轻风紫陌少尘沙,忽见金盘送好花,云气自随仙掌动,天香不许世人誇,青春有态当窗近,白发多情插帽斜,最爱尚书才思别,解吟蝴蝶出东家。
- 贡师泰 吴景文居牡丹 韶光天遣属君家,犹是东京第一花,金鼎夜寒团绛雪,锦机春暖簇红霞,倚风忽作缠头舞,避日还将便面遮,遮莫阑干同醉倚,𨚫怜孤客𩬆先华。
- 李孝光 牡丹 富贵风流拔等伦,百花低首拜芳尘,画栏绣幄围红玉,云锦霞裳蹋翠裀,天上有香能盖世,国中无色可为邻,名花也自难培植,合费天公万斛春。
- 胡天游 牡丹 相逢尽道看花归,惭愧寻芳独后时,北海已倾新酿酒,东风犹锁半开枝,扫空红紫真无敌,看到云仍未可知,但愿倚阑人不老,为公长赋谪仙诗。
- 吴志淳 和李别驾赏牡丹 绛罗密幄护风沙,莫遣牛酥污落花,蝶梦不知春已暮,鹤翎还似暖生霞,诗呈金字怀仙客,手印红脂出内家,独羡沉香李供奉,清平一曲度韶华。
- 明 钱洪 赏牡丹 国色天香映画堂,荼蘼芍药避芬芳,日熏绛幄春酣酒,露洗金盘晓试妆,三月繁华倾洛下,千年红艳怨沉香,看花判泥花神醉,莫惹春愁点鬓霜。
- 张淮 牡丹 绿云堆里露精神,依约如羞认未真,开落后天皆有数,品题先汉𨚫无人,金铃送响多惊鸟,翠幄围娇不受尘,何处托根偏得地,年年独让魏家春。
- 一捻残脂暗有神,至今猩血印来真,莲清误得称君子,梅瘦虚曾化美人,六曲阑前凝倦态,五纹茵上委芳尘,若为得有韩湘术,四序常逢富贵春。
- 纷纷画史笔通神,谁与花王写得真,临水似窥捐佩女,倚风如画堕楼人,芙蓉只合称凡品,芍药端教接后尘,兴庆池东谁更赏,冷风凄雨不禁春。
- 深深著色浅浮神,恍惚麻姑旧日真,似尔衒娇宁有敌,如侬钟爱恐无人,条风吹破当三月,谷雨过来又一尘,如此名花如此景,可容孤负玉缸春。
- 谁道元舆赋有神,个中风味语难真,半庭迟日情熏骨,四座香风暖袭人,枝弱不胜霞朵重,叶疏难蔽露房尘,浩歌日日宜欢赏,积玉如山莫买春。
- 碧池光里巧传神,上下相辉一样真,黠蚁根头行识路,狂蜂叶底去随人,飘来不冷胭脂雪,落尽犹香锦绣尘,更把清平旧时调,翻成一阙沁园春。
- 百味狂香三昧神,就中谁解独知真,开临玉女窥窗处,赏许金貂换酒人,鹤顶映来犹尚色,马蹄踏去易为尘,遍凭十二阑干曲,一曲阑干一曲春。
- 司花未省是何神,不合教渠尽领真,方半吐时偏惬意,到全开日便愁人,红云冷惨枝间露,绿雾香流叶底尘,一曲山香莫轻舞,临轩方欲赏长春。
- 回文 华浮月夜静飞神,妙出天工画夺真,斜叶趁风摇翅蝶,艳姿嫌酒病心人,霞翻丽质晴烘日,露浥微香暖涴尘,家世古称应独魏,花飘未尽占芳春。
- 吴宽 吏部后园牡丹 嫣然国色眼中来,红玉分明簇一堆,最爱倚栏如欲语,缘知举酒特先开,洛中旧谱头须接,吴下新居手自栽,若向花间求匹配,扬州琼树是仙材。
- 东园送白牡丹 故园两岁梦鞓红,凤尾花新百种空,锦幄未能如富室,瓦盆亦足慰衰翁,一枝争卖金钱满,三朵齐开玉盏同,独恨春深无暇赏,暮归吹落又狂风。
- 王世贞 佛头青 百宝栏前百艳明,虢家眉淡转轻盈,狂蜂采去初疑叶,么凤藏来袛辨声,自是色香堪绝世,不烦红粉也倾城,江南新样誇天水,调笑春风倍有情。
- 原 申时行 小园初植牡丹结亭垂就忽放一花时逼长至 新除药圃结亭台,倾国奇葩忽自开,霜后著花还傲菊,春前破萼𡧓输梅,韶华岂为三冬借,阳气真从九地回,敢谓青皇私绿野,名园桃李暗相猜。
- 增 董其昌 牡丹 名园占领艳阳多,未以沉冥废啸歌,坐竹兴仍修褉后,看花愁奈送春何,窗前散绮摇书带,台畔凝香乱钵罗,莫向花丛问姚魏,年来蝶梦不曾过。
- 原 马氏 牡丹 翠雾红云护短墙,豪华端称作花王,洛阳宫里杨妃醉,吴国台前西子妆,芳露淡匀腮粉腻,暖风轻度口脂香,开时亦自知珍重,静镇东风白昼长。
牡丹三
- 集藻
- 五言排律
- 增 唐 王建 牡丹 此花名价别,开艳益皇都,香逼苓菱萎,红烧踯躅枯,软光笼细脉,妖色暖鲜肤,满蕊攒黄粉,含棱镂绛苏,好和薰御扆,堪画入宫图,晚态愁新妇,残妆望病夫,教人知个数,留客赏斯须,一夜轻风起,千金买亦无。
- 同于汝锡赏白牡丹 晓日花初吐,春寒白未凝,月光裁不得,苏合点难胜,柔腻于云叶,新鲜掩鹤膺,统心黄倒晕,侧茎紫重棱,乍敛看如睡,初开问欲应,并香幽蕙死,比艳美人憎,价数千金贵,形相两眼疼,自知颜色好,愁被彩光凌。
- 白居易 牡丹 绝代祇西子,众芳惟牡丹,月中虚有桂,天上漫誇兰,夜濯金波满,朝倾玉露残,性应轻菡萏,根本是琅玕,夺目霞千片,凌风绮一端,稍宜经宿雨,偏觉耐春寒,见说开元岁,初令植御栏,贵妃娇欲比,侍女妒羞看,巧类鸳机织,光攒麝月团,暂移公子第,还种杏花坛,豪士倾囊买,贫儒假乘观,叶藏梧际凤,枝动镜中鸾,似笑宾初至,如愁酒欲阑,诗人忘芍药,释子愧栴檀,酷烈宜名寿,姿容想姓潘,素光翻鹭羽,丹艳赩鸡冠,燕拂惊还语,蜂贪困未安,倘令红脸笑,兼解翠眉攒,少长呈连萼,骄矜寄合欢,息肩移九轨,无胫到千官,日曜香房拆,风披蕊粉乾,好酬青玉案,称贮碧冰盘,璧要连城与,珠堪十斛判,更思初甲坼,那得异泥蟠,骚咏应遗恨,农经祇略刊,鲁班雕不得,延寿笔将殚,醉客同攀折,佳人惜犯干,始知来苑囿,全胜在林峦,泥滓常浇洒,庭除又绰宽,若将桃李并,更觉效颦难。
- 姚合 和王郎中召看牡丹 葩𤴁萼相重,烧栏复照空,妍姿朝景里,醉艳晚𤇆中,乍怪霞临砌,还疑烛出笼,绕行惊地赤,移坐觉衣红,殷丽开繁朵,香浓发几丛,裁绡样岂似,染茜色宁同,嫩畏人看损,鲜愁日炙融,婵娟涵宿露,烂熳抵春风,纵赏襟情合,閒呤景思通,客来归尽懒,莺恋语无穷,万物珍那比,千金买不充,如今难更有,纵有在仙宫。
- 薛能 牡丹 异色禀陶甄,常疑主者偏,众芳殊不类,一笑独奢妍,颗拆羞含嫩,丛虚隐陷圆,亚心堆胜被,美色艳于莲,品格如寒食,精光似少年,种堪收子子,价合易贤贤,回秀应无妒,奇香称有仙,深阴宜映幕,富贵助开筵,蜀水争能染,巫山未可怜,数难忘次第,立困恋傍边,逐日愁风雨,和星祝夜天,且从留尽赏,𩀌此便归田。
- 万朵照初筵,狂游忆少年,晓光如曲水,颜色似西川,白向庚辛受,朱从造化研,众开成伴侣,相笑极神仙,见焰宁劳火,闻香不带烟,自高轻月桂,非偶贱池莲,影接雕盘动,丛遭恶草偏,招欢忧事阻,就卧觉情牵,四面宜绨锦,当头称管弦,泊来莺定忆,纷扰蝶何颠,苏息承朝露,滋荣仰霁天,压阑多尽好,敌国贵宜然,未落须迷醉,因兹任病缠,人谁知极物,空负感麟篇。
- 宋 王禹偁 牡丹 艳绝百花惭,花中合面南,赋诗情莫倦,中酒病先甘,国色浑无对,天香亦不堪,遮须施锦帐,戴好上瑶簪,苞拆深擎露,枝拖翠出蓝,半倾留粉蝶,微亚摘宜男,邻妓临妆妒,胡蜂得蕊贪,忽行晴吹动,浓睡晓𤇆含,话别年经一,相逢月又三,遣谁挦白发,为尔换新衫,池馆邀宾看,衙庭放吏参,仙娥喧道院,魔女逼禅庵,乱拆窠难惜,分题韵更探,歌欢殊未厌,零落痛曾谙,谷雨供汤沐,黄鹂助笑谈,颜生如见此,未免也醺酣。
- 苏轼 谢郡人田贺二生献花 城里田员外,城西贺秀才,不愁家四壁,自有锦千堆,珍重尤奇品,艰难最后开,芳心困落日,薄艳战轻雷,老守仍多病,壮怀先已灰,𣪞勤此粲者,攀折为谁哉,玉腕揎红袖,金樽泻白醅,何当镊霜鬓,强插满头回。
- 元 贡奎 赋牡丹 曲槛春如锦,晴开晓日妍,树摇风影乱,枝滴露光圆,玉佩停湘女,金盘拱汉仙,翠填宫𩬆巧,黄染御袍鲜,力费青工造,名随绮语传,细翎层拥鹤,弱翅独迎蝉,倚竹成双立,留华任众先,久看心已倦,欲折意还怜,洛谱今存几,吴园路忆千,可应频载酒,相与醉华年。
- 五言绝句
- 原 唐 王维 红牡丹 绿艳閒且净,红衣浅复深,花心愁欲断,春色岂知心。
- 刘禹锡 唐郎中宅与诸公饮酒看牡丹 今日花前饮,甘心醉数杯,但愁花有语,不为老人开。
- 增 刘禹锡 浑侍中宅牡丹 径尺千馀朵,人间有此花,今朝见颜色,更不问诸家。
- 元稹 牡丹二首 簇蕊风频坏,裁红雨更新,眼看吹落地,便别一年春。
- 繁绿阴全合,衰红展渐难,风光一抬举,犹得暂时看。
- 司空图 牡丹 得地牡丹盛,晓添龙麝香,主人犹自惜,锦幕护春霜。
- 原 无名氏 倾国姿容别,多开富贵家,临轩一赏后,轻薄万千花。
- 增 宋 苏轼 三萼牡丹 风雨何年别,留真向此邦,至今遗恨在,巧过不成双。
- 和子由岐下牡丹 花好常患稀,花多信佳否,未有四十枝,枝枝大如斗。
- 范成大 题张希贤纸本牡丹 洛花红肉姿,蜀笔丹砂染,生绡多俗格,纸本有真艳。
- 杨万里 牡丹 排日上牙牌,记花先后开,看花不仔细,过了𨚫重回。
- 六言绝句
- 御制 忆畅春园牡丹 晓雨疏疏薄洒,午风习习轻吹,忽念畅春花事,正当万朵开时。
- 增 宋 范成大 单叶御衣黄 舟前鹅羽映酒,塞上驼酥截肪,春工若与多叶,应入姚家雁行。
- 水晶毬 缥缈醉魂梦物,娇娆轻素轻红,若非风细日薄,直恐云消雪融。
- 寿安红 丰肌弱骨自喜,醉晕妆光总宜,独立风前雨里,嫣然不要人持。
- 叠罗红 襞积剪裁千叠,深藏爱惜孤芳,若要韶华展尽,东风细细商量。
- 崇宁红 匀染十分艳绝,当年欲占春风,晓起妆光沁粉,晚来醉面潮红。
- 鞓红 猩唇鹤顶太赤,榴萼梅腮弄黄,带眼一般官样,祗愁瘦损东阳。
- 紫中贵 沉沉色与露滴,泥泥香随日烘,满眼艳妆红袖,紫绡终是仙风。
- 七言绝句
- 御制 畅春园众花盛开最为可观惟绿牡丹清雅迥常世所罕有赋七言绝以记之 碧蕊青霞压众芳,檀心逐朵韫真香,花残又是一年事,莫遣春光放日长。
- 原 唐 李益 牡丹 紫蕊丛开未到家,𨚫教游客赏繁华,始知年少求名处,满眼空中别有花。
- 增 陈标 僧院牡丹 琉璃地上开红艳,碧落天头散晚霞,应是向西无地种,不然争肯重莲花。
- 令狐楚 赴东都别牡丹 十年不见小庭花,紫萼临开又别家,上马出门回首望,何时更得到京华。
- 原 刘禹锡 和令狐相公别牡丹 平章宅里一栏花,临到开时不在家,莫道两京非远别,春明门外即天涯。
- 增 刘禹锡 赏牡丹二首 庭前芍药妖无格,池上芙蕖净少情,惟有牡丹真国色,花开时节动京城。
- 偶然相遇人间世,合在层台阿姥家,有此倾城好颜色,天教晚发赛诸花。
- 原 白居易 白牡丹 白花冷淡无人爱,亦占芳名道牡丹,应似东宫白赞善,被人还唤作朝官。
- 增 白居易 看恽家牡丹戏赠李二十 香胜烧兰红胜霞,城中最数令公家,人人散后君须看,归到江南无此花。
- 移牡丹栽 金钱买得牡丹栽,何处辞丛别主来,红芳堪惜还堪恨,百处移将百处开。
- 惜牡丹花二首 惆怅阶前红牡丹,晚来惟有两枝残,明朝风起应吹尽,夜惜衰红把火看。
- 寂寞萎红低向雨,𩀌披破艳散随风,晴明落地犹惆怅,何况飘零泥土中。
- 微之宅残牡丹 残红零落无人赏,雨打风摧花不全,诸处见时犹怅望,况当元九小庭前。
- 原 元稹 西明寺牡丹 花向琉璃地上生,光风炫转紫云英,自从天女盘中见,直至今朝眼更明。
- 增 元稹 酬胡三凭人问牡丹 窃见胡三问牡丹,为言依旧满西栏,花时何处偏相忆,寥落衰红雨后看。
- 赠李十二牡丹花片因以饯行 莺涩馀声絮堕风,牡丹花尽叶成丛,可怜颜色经年别,收取朱栏一片红。
- 徐凝 牡丹 何人不爱牡丹花,占断城中好物华,疑是洛川神女作,千娇万态破朝霞。
- 张祜 杭州开元寺牡丹花 秾艳初开小药栏,人人惆怅出长安,风流𨚫是钱塘寺,不踏红尘见牡丹。
- 周贲 题牡丹 万叶红绡剪尽春,丹青任写不如真,风光九十无多日,难惜樽前折赠人。
- 段成式 牛尊师宅看牡丹 洞里仙春日更长,翠丛风剪紫霞芳,若为萧史通家客,情愿扛壶入醉乡。
- 温庭筠 夜看牡丹 高低深浅一栏红,把火𣪞勤绕露丛,希逸近来成懒病,不能容易向春风。
- 周繇 看牡丹赠段柯古 金蕊霞英叠彩香,初疑少女出兰房,逡巡又是一年别,寄语集仙呼索郎。
- 唐彦谦 牡丹 青帝于君事分偏,秾堆浮艳倚朱门,虽然占得笙歌地,将甚酬他雨露恩。
- 吴融 和僧咏牡丹 万缘消尽本无心,何事看花恨𨚫深,都是支郎足情调,堕香残蕊亦成吟。
- 韦庄 白牡丹 闺中莫妒新妆妇,陌上须惭傅粉郎,昨夜月明浑似水,入门惟觉一庭香。
- 宋 王禹偁 山僧送牡丹 数枝香带雨霏霏,雨里㩗来叩竹扉,拟戴𨚫休成惆望,御园曾插满头归。
- 原 韩琦 咏锦被堆 不管莺声向晓催,锦衾春晚尚成堆,香红若解知人意,睡取东君不放回。
- 增 石延年 牡丹 春风晴昼起浮光,玉作冰肤罗作裳,独步世无吴苑艳,浑身天与汉宫香。
- 西园春色才桃李,缝已成围雪作团,更欲开花比京洛,故将姚魏接山丹。
- 原 欧阳修 白牡丹 蟾精雪魄孕云荄,春入香腴一夜开,宿露枝头藏玉块,暖风庭面倒银杯。
- 增 蔡襄 李阁使新种洛花 堂下朱栏小魏红,一枝秾艳占春风,新闻洛下传佳种,未必开时胜旧丛。
- 司马光 雨中闻姚黄开呈子骏尧夫 小雨留春春未归,好花虽有恐行稀,劝君披取渔蓑去,走看姚黄拚湿衣。
- 王圭 宫词 洛阳新进牡丹丛,种在蓬莱第几峰,压晓看花传驾入,露苞方拆御袍红。
- 沈辽 奉陪颖叔赋锁院牡丹 昔年曾到洛城中,玉碗金盘深浅红,行上荆溪溪畔寺,愧将白发对东风。
- 原 邵雍 谢君实端明惠牡丹 霜台何处得奇葩,分送天津小隐家,初讶山妻忽惊走,寻常只惯插葵花。
- 苏轼 雨中赏牡丹 霏霏雨露作清妍,烁烁明灯照欲然,明日春阴花未老,故应未忍著酥煎。
- 堂后白牡丹 城西千叶岂不好,笑舞春风醉脸丹,何似后堂冰玉洁,游蜂非意不相干。
- 和述古冬日牡丹 一朵妖红翠欲流,春光回照雪霜羞,化工只欲呈新巧,不放閒花得少休。
- 花开时节雨连风,𨚫向霜馀染烂红,满地春光私一物,此心未信出天工。
- 当时只道鹤林仙,能遣春光发杜鹃,谁信诗能回造化,直教霜蘖放春妍。
- 不分清霜入小园,故将诗律变寒暄,使君欲见蓝关咏,更倩韩郎为染根。
- 增 苏轼 吉祥寺花将落而陈述古期不至 今岁东风巧剪裁,含情只待使君来,对花无语花应恨,直恐明年花不开。
- 述古闻之明日即来坐上复用前韵 仙衣不用剪刀裁,国色初含卯酒来,太守问花花有语,为君零落为君开。
- 春光冉冉归何处,更向樽前把一杯,尽日问花花不语,为谁零落为谁开。
- 游太平寺净土院看牡丹中有淡黄一朵特奇 醉中眼缬自斓斑,天雨曼陀照玉盘,一朵官黄微拂掠,鞓红魏紫不须看。
- 小槛徘徊日自斜,只愁春尽委泥沙,丹青欲写倾城色,世上今无杨子华。
- 常州太平寺观牡丹 武林千叶照观空,别后湖山几信风,自笑眼花红绿眩,还将白首看鞓红。
- 黄庭坚 效王仲玉少监咏姚花用其韵 映日低风整复斜,绿玉眉心黄袖遮,大梁城里虽罕见,心知不是牛家花。
- 九嶷山中萼绿华,黄云承袜到羊家,真诠虫蚀诗句断,犹托馀情开此花。
- 仙衣襞积驾黄鹄,草木无光一笑开,人间风日不可耐,故待成阴叶下来。
- 汤沐冰肌照春色,海牛押帘风不开,直言红尘无路入,犹傍蜂须蝶翅来。
- 原 张耒 移宛丘牡丹植圭窦斋前 千里相逢如故人,故栽庭下要相亲,明年一笑东风里,山杏江桃不当春。
- 增 张商英 落日宾朋醉帽斜,笙歌一曲上云车,颇知春色随轩去,不见东庵满眼花。
- 范成大 戏题牡丹 主人细意惜芳春,宝帐笼阶护紫云,风日等閒犹不到,外间蜂蝶莫纷纷。
- 范成大 蜀花以状元红为第一金陵东御园紫绣毬为最 西楼第一红多叶,东苑无双紫压枝,梦里东风忙里过,蒲团药鼎鬓成丝。
- 题徐熙风牡丹 蕊珠仙驭晓骖鸾,道服朝元露未乾,天半罡风如激箭,绿绡飘荡紫绡寒。
- 寒入仙裙粟玉肌,舞馀全不耐风吹,从教旅拒春无力,细看腰肢袅袅时。
- 简毕叔滋觅牡丹 冷落韶光谷雨寒,一年辜负倚阑干,欲知春色偏浓处,须向香风径里看。
- 再赋简养正 南北梅枝噤雪寒,玉梨皴雨泪阑干,一年春色催残尽,更觅姚黄魏紫看。
- 杨万里 和彭仲庄对牡丹上酒 病身无伴卧空山,石友相从慰眼寒,呼酒撚花谈旧事,牡丹正似梦中看。
- 催看黄氏南园牡丹 愁雨留花花已阑,作晴犹喜两朝寒,山城春事无多子,可缓黄园看牡丹。
- 方岳 次韵牡丹 娇红深倚翠云团,髣髴三生吴䌽鸾,诗眼顿惊春富贵,雨侵衫袖不知寒。
- 原 徐意一 姚魏从来洛下誇,千金不惜买繁华,今年底事花能贱,缘是宫中不赏花。
- 程沧洲 春工殚巧万花丛,晚见昭仪擅汉宫,可惜芳时天不惜,三更雨歇五更风。
- 朱淑真 偶得牡丹数本移植窗外将有著花意二首 玉种先从上苑分,拥培围护怕因循,快晴快雨随人意,正为墙阴作好春。
- 香玉封春未著花,露根烘晓见纤霞,自非水月观音样,不称维摩居士家。
- 增 金 章宗 云龙川泰和殿五月牡丹 洛阳谷雨红千叶,岭外朱明玉一枝,地力发生虽有异,天公造物本无私。
- 庞铸 未开牡丹 国香半吐醉颜酡,炫耀春工已自多,爱惜不教催羯鼓,更浇卯酒看如何。
- 元 刘秉忠 新开牡丹 四月新来三月还,一春光景镜中看,东风也逐情浓处,吹落桃花放牡丹。
- 马祖常 送牡丹 十五年前花发时,仙翁邀赏醉瑶池,如今头白无情思,只见瑶池花满枝。
- 题折枝牡丹图 洛阳春雨湿芳菲,万斛胭脂染舞衣,帐底金盘承蜜露,东家蝴蝶不须飞。
- 叶颙 牡丹 绛色罗裳绿色襦,沉香亭北理腰肢,含风笑日娇无力,恰似杨妃睡起时。
- 马臻 春日杂兴 花底飞觞酒浪翻,才迎春至又春残,日斜客散炉烟尽,自洗窑瓶插牡丹。
- 明 宁献王 宫词 霁天旭日敝金扉,和气氤氲满禁闱,宝殿昼长帘幕静,牡丹花下蝶交飞。
- 周宪王 元宫词 上都四月衣金纱,避暑随銮即是家,衲钵北来天气冷,只宜栽种牡丹花。
- 李东阳 题画牡丹 彩毫和露写名花,紫艳分明出魏家,应是洛阳归梦远,缁尘红土半京华。
- 吴宽 牡丹初开奭奂张幕以护 春深喜见一样红,翠幕高张日正中,为语两郎须记取,爱身当与爱花同。
- 储瓘 岁寒亭前牡丹谢 眼看春去减秾华,倚槛依依影共斜,开向省中犹不赏,错将飘泊怨天涯。
- 文徵明 题画牡丹 粉香云暖露华新,晓日浓熏富贵春,好似沉香亭上看,东风依约可怜人。
- 原 薛蕙 锦园处处锁名花,步障层层簇绛纱,斟酌君恩似春色,牡丹枝上独繁华。
- 陆树声 白牡丹 洛阳春色画图中,幻出天然夺化工,不泥繁华竞红紫,一般清艳领东风。
- 冯琦 牡丹 百宝阑干护晓寒,沉香亭畔若为看,春来谁作韶华主,总领群芳是牡丹。
- 数朵红云静不飞,含香含态醉春晖,东皇雨露知多少,昨夜风前已赐绯。
- 瑶华脉脉殿春残,姑射仙人画里看,月下敢矜容似玉,年来真有臭如兰。
- 艳蕊连翩映彩霞,独将倾国殿春华,虚疑五色文通华,散作平章万树花。
- 非烟非雾倚雕栏,珍重天香雨后看,愿以美人锦绣叚,高张翠幕护春寒。
- 王衡 二色牡丹 宫云朵朵映朝霞,百宝栏前斗丽华,卯酒未消红玉面,薄施檀粉伴梅花。
- 洛阳女儿红颜饶,血色罗裙宝抹腰,借得霓裳半庭月,居然管领百花朝。
- 诗散句
- 原 宋 宋祁 压枝高下锦,攒蕊浅深霞,叠彩晞阳媚,鲜苞照露斜。
- 夏竦 红芳争并萼,缃叶竞骈枝,彩凤双飞稳,霞冠对舞歌。
- 苏辙 千毬紫绣檠熏炷,万叶红云砌宝冠,直把醉容欺玉斝,满将春色上金盘。
- 增 张耒 拟王拟妃姚与魏,岁岁年年千万叶,若将颜色定高低,绿珠虽美犹为妾。
- 穆修 怨啼甄后土,寒出贵妃汤。
- 原 宋祁 晚蕊仍晞日,斜柯但倚烟。
- 濯水锦窠艳,颓云仙髻繁。
- 夏竦 向日檀心并,承烟翠干孤。
- 梅尧臣 红栖金谷妓,黄值洛川妃。
- 蔡襄 来如从月下,去似逐云飞。
- 唐 白居易 雾重不胜琼液冷,雨馀惟见玉容低。
- 冰肌玉骨钟琼萼,雪魄蟾魂孕秀根。
- 增 司空图 牡丹极用三春力,开得方知不是花。
- 唐彦谦 颜色无因饶锦绣,馨香惟解掩兰荪。
- 宋 王禹偁 应是吴宫歌舞罢,西施因醉未施朱。
- 宋祁 金衣瑞羽迎风展,琮栗仙杯压雾斜。
- 韩琦 绝艳好将金作屋,清香宜引玉飞钱。
- 梅尧臣 叶底风吹紫锦囊,宫炉应近更添香。
- 原 苏辙 花从单叶成千叶,家住汝南移洛南。
- 黄庭坚 露晞春晚到春丛,拂掠残妆可意红。
- 不誇西子锦为幄,肯送太真云想衣。
- 𨚫嫌点污青春面,自汲寒泉洗醉红。
- 浴泉秦虢流丹粉,临渚娥英冷佩衣。
- 刘巨济 初洗退红唇起绛,半沾斜绿眼横波。
- 增 周必大 天香未染蜂犹懒,日幄先笼蝶已知。
- 元 朱德润 深院朱栏覆锦茵,百花开尽牡丹春。
- 原 唐 元稹 牡丹经雨泣斜阳。
- 增 温庭筠 雨后牡丹春睡浓。
- 原 宋 韩琦 一枝香折瑞云红。
- 张耒 天女奇姿云锦裳。
- 增 周必大 顷刻常开七七花。
- 元 刘秉忠 牡丹香散一帘风。
- 词
- 原 宋 吴潜 如梦令 一饷园林绿就,柳色莺声远透,轻暖与轻寒,又是牡丹时候,时候,时候,岁岁年年人瘦。
- 增 王十朋 点绛唇 庭院深深,异香一片来天上,傲春迟放,百卉皆推让。 忆昔西都,姚魏声名旺,堪惆怅,醉翁何往,谁与花标榜。
- 李铨 点绛唇 十二红栏,帝城谷雨初晴后,粉拖香逗,易惹春衫袖。 把酒题诗,遐想欢如旧,花知否,故人消瘦,长忆同携手。
- 唐 孙光宪 生查子 清晓牡丹芳,红艳疑金蕊,乍占锦江春,永认笙歌地。 感人心,为物瑞,烂漫烟花里,戴上玉钗时,迥与凡花异。
- 原 明 陈继儒 摊破浣溪沙 晏起还嗔中酒时,玉牌分得牡丹枝,花下自调新乐府,写乌丝。 付与紫衣传别院,夜来翻入管弦吹,赚得老夫重醉也,有情痴。
- 宋 曾觌 朝中措 华堂栏槛占韶光,端不负年芳,依倚东风向晚,数行淡浓仙妆。 停杯醉折,多情多恨,绝𧰟真香,只恐去为云雨,梦魂时恼襄王。
- 范成大 玉楼春 云横水绕芳尘陌,一万重花春拍拍,蓝桥仙路不崎岖,醉舞狂歌容倦客。 真香解语人倾国,知是紫云谁敢觅,满蹊桃李不能言,分付仙家君莫惜。
- 明 李东阳 浪淘沙 春去有馀春,且付花神,天香满地不沾尘,报道夜来新雨过,雨过还新。 芳意比佳人,谁写花真,碧云为盖草为茵,刚道花王谁不信,疑是前身。
- 宋 贺铸 鹧鸪天 雪弄轻阴谷雨乾,半垂云幕护残寒,化工著意呈新巧,剪刻朝霞饤露盘。 辉锦绣,掩芝兰,开元天宝盛长安,沉香亭子钩栏畔,偏得三郎带笑看。
- 辛弃疾 鹧鸪天 翠盖牙签几百株,杨家姊妹夜游初,五花结队香如雾,一朵倾城醉未苏。 閒小立,困相扶,夜来风雨有情无,愁红惨绿今宵看,𨚫似吴宫教阵图。
- 浓翠深黄一画图,中间更有玉盘盂,先裁翡翠妆成盖,更点胭脂染透苏。 香潋滟,锦模糊,主人长得醉工夫,莫携弄玉栏边去,羞得花枝一朵无。
- 占断雕栏只一株,春工费尽几工夫,天香夜染衣犹湿,国色朝酣酒未苏。 娇欲语,巧相扶,不妨老干自扶疏,恰如翠幕高堂上,来看红衫百子图。
- 增 李廷忠 鹧鸪天 洛浦风光烂漫时,千金开晏醉为期,花方著雨犹含笑,蝶不禁寒总是痴。 檀晕吐,玉华滋,不随桃李竞春菲,东君自有回天力,看把花枝带月归。
- 原 张抡 临江仙 玉宇暖浮清禁晓,丹葩色照晴空,珊瑚敲碎玉玲珑,人间无此种,来自广寒宫。 雕玉阑干深院静,嫣然频笑东风,曲屏须占一枝红,且图欹醉枕,香到梦魂中。
- 王采 蝶恋花 燕子来时春未老,红蜡团枝,费尽东君巧,烟雨弄晴芳意恼,两馀特地残妆好。 斜倚青楼临远道,不管傍人,密共东君笑,都见娇多情不少,丹青传得倾城貌。
- 增 毛滂 蝶恋花 三叠阑干铺碧甃,小雨新晴,才过清明𠉀,初见花王披衮绣,娇云瑞日明春昼。 彩女朝真天质秀,宝髻微偏,风卷霞衣皱,莫道东君情最厚,韶华半在东堂手。
- 曾觌 定风波 上苑秾芳初雨晴,香风袅袅泛轩楹,犹记洛阳开小晏,娇面,粉光依约认倾城。 流落江南重此会,相对,金蕉蘸甲十分倾,怕见人间春更好,问道,如今老去尚多情。
- 方岳 江神子 窗绡深掩护芳尘,翠眉颦,越精神,几雨几晴,做得这些春,切莫近前轻著语,题品错,怕花嗔。 碧壶难贮玉粼粼,碎苔𣪞,晚风频,吹得酒痕,如洗一番新,只恨谪仙浑懒事,辜负𨚫,倚栏人。
- 杨缵 八六子 怨残红,夜来无赖,雨催春去匆匆,但暗水,新流芳恨,蝶凄蜂惨,千林嫩绿迷空。 那知国色还逢,柔弱华清扶倦,轻盈洛浦临风,细认得凝妆,点脂匀粉,露蝉耸翠,蕊金团玉成丛,几许愁随笑解,一声歌转春融,眼朦胧,凭栏半醒醉中。
- 吴文英 汉宫春 花姥来时,带天香国艳,羞掩名姝,日长半娇半困,宿酒微苏,沈香槛北,比人间,风异烟殊,春恨重,盘云队髻,碧花番吐琼盂。 洛苑旧移仙谱,向吴姝深馆,曾奉清娱,猩唇露红未洗,客𩬆霜铺,兰词沁壁,过西园,重载双壶,休漫道,花扶人醉,醉花却要人扶。
- 晁补之 夜合花 百紫千红,占春多少,共推绝世花王,西都万家俱好,不为姚黄,漫肠断巫阳,对沉香,亭北新妆,记清平调,词成进了,一梦仙乡。 天葩秀出无双,倚朝晖,半如酣酒成狂,无言自有,檀心一点偷芳,念往事情伤,又新艳,曾说滁阳,纵归来晚,君王醒后,别是风光。
- 王沂孙 水龙吟 晓寒慵揭珠帘,牡丹院落花开未,玉阑干畔,柳丝一把,和风半倚,国色微酣,天香乍染,扶春不起,自真妃舞罢,谪仙赋后,繁华梦,如流水。 池馆家家芳事,记当时,买栽无地,争如一朵,幽人独对,水边竹际,把酒花前,剩拚醉了,醒来还醉,怕洛中,春色匆匆,又入杜鹃声里。
- 紫姑 瑞鹤仙 睹娇红细捻,是西子当日,留心千叶,西都竞栽接,好园林,台榭何妨日涉,轻罗慢褶,费多少,阳和调燮,向晓来露浥,芳苞一点,醉红潮颊。 双靥,姚黄国艳,魏紫天香,倚风羞怯,云鬟试插,都引动,狂蜂蝶,况东君,开宴赏心乐事,莫惜献酬频叠,看相将,红药翻阶,尚馀媵妾。
- 赵以夫 大酺 正绿阴浓,莺声懒,庭院寒轻烟薄,天然花富贵,逞妖红殷紫,叠葩重萼,醉艳酣春,妍姿挹露,翠羽轻明如削,檀心鹅黄嫩,似离情愁绪,万丝交错,更银烛交辉,玉瓶微浸,宛然京洛。 朝来风雨恶,怕僝僽,低张青油幕,便好倩,佳人插帽,贵客传笺,趁良辰,赏心行乐,四美难并也,须拚醉,莫辞杯酌,被花恼,情无著,长笛何处,一笑江头高阁,极目水云漠漠。
- 原 刘克庄 六州歌头 维摩病起,兀坐等枯株,清晨里,谁来问,是文殊,遣名姝,夺尽群花色,浴才出,酲初解,千万态,娇无力,困相扶,绝代佳人,不入金张室,𨚫访吾庐,对茶铛禅榻,笑杀此翁癯,瑶砌金壶,始消渠。 忆升平日,繁华事,修成谱,写成图,奇绝甚,欧公记,蔡公书,古来无,一自京华隔,问姚魏,竟何如,多应是,彩云散,劫灰馀,野鹿衔将花去,休回首,河洛丘墟,漫伤春吊古,梦绕汉唐都,歌罢欷歔。
- 别录
- 增 云仙杂记 宋旻语常带华藻,李儒安曰,时方三月,坐间生无数牡丹花矣。
- 清异录 吴越有一种玲珑牡丹鲊,以鱼叶斗成牡丹状,既熟,出盎中,微红如初开牡丹。
- 画史 徐熙风牡丹图,叶几千馀片,花只三朵,一在正面,一在右,一在众枝乱叶之背。
- 墨客挥犀 欧公尝得一古画,牡丹丛其下有一猫,永叔未知其精妙。丞相正肃吴公与欧公家相近,一见曰,此正午牡丹丛,何以明之,其花敷妍而色燥,此日中时花,猫眼黑晴如线,此正午猫眼也,有带露,花则房敛而色泽,猫眼早、暮则睛圆,正午则如一线耳,此亦善求古人之意也。
- 渔隐丛话 裴璘白牡丹诗,时称绝唱,以余观之,语句凡近,不若胡武平咏白牡丹诗,云,璧堂月冷难成寐,翠幄风多不奈寒,其语意清远,过裴璘远矣。如皮日休咏白莲诗云,无情有恨何人见,月冷风清欲堕时,若移作白牡丹诗,有何不可,觉更清切耳。
- 升庵词品 朝天紫,本蜀牡丹花名,其色正紫,如金紫大夫之服色,故名,后人以为曲名,今以紫作子,非也。
- 花木考 花石在慈和县武口寨,石上有花如堆心牡丹,枝叶缭绕,虽精于画者不能及,或以物击碎其花,拂拭复见,重叠非一。
- 花史 唐末刘训者,京师富人,京师春游以牡丹为胜赏,训邀客赏花,乃系水牛累百于门,人指曰,此刘家黑牡丹也。
- 原 移植 移牡丹宜秋分后,如天气尚热,或遇阴雨,九月亦可。须全根宽掘,以渐至近,勿损细根,将宿土洗净,再用酒洗。每窠用熟粪土一斗,白蔹末一斤,拌匀,再下小麦数十粒于窠底,然后植于窠中,以细土覆满,将牡丹提与地平,使其根直,易生,土须与干上旧痕平,不可太低、太高,勿筑实,勿脚踏,随以河水或雨水浇之,窠满即止,待土微乾,略添细土覆盖,过三、四日再浇。封培根土,宜成小堆,以手拍实,免风入吹坏花根。每本约离三尺,使叶相接,而枝不相擦,风通气透,而日色不入乃佳,不可太密,防枝相磨致损花芽,不可太稀,恐日晒土热致伤嫩根。小雪前后用草荐遮障,勿使透风,若欲远移,将根用水洗净,取红淤土罗细末,趁湿匀粘花根,随用软棉花自细根尖缠至老根,再用麻纰缠定,以水洒之,枝上红芽用香油纸或矾绵纸包札笼住,不得损动,即万里可致也,或曰中秋为牡丹生日,移栽必旺。
- 分花 拣长成大颗茂盛者,一丛七、八枝或十数枝持作一把,摔去土,细视有根者劈开,或一二枝,或三四枝作一窠,用轻粉加硫黄少许,碾为末,加黄土成泥,将根上劈破处擦匀,方置窠内,栽如前法。
- 种花 六月中,看枝间角微开,露见黑子,收置,向风处晒一日,以湿土拌,收瓦器中。至秋分前后三五日,择善地,调畦土,要极细,畦中满浇水,候乾。以水试子,择其沉者,用细土拌白蔹末种之,隔五寸一枚,下子毕,上加细土一寸。冬时盖以落叶,来春二月内用水浇,常令润湿。三月生苗,最宜爱护。六月中以箔遮日,勿致晒损,夜则露之,至次年八月移栽。若待角乾收子,出者甚少,即出亦不旺,以子乾而津脉少耳。
- 接花 花不接不佳,接花须秋社后重阳前,过此不宜。将单叶花本如指大者,离地二三寸许,斜削一半,取千叶牡丹新嫩旺条,亦用利刀斜削一半,上留二三眼,贴于小牡丹削处,合如一株,麻纰紧扎,泥封严密,两瓦合之,壅以软土,罩以蒻叶,勿令见风日,向南留一小户以达气,至来春惊蛰后,去瓦土,随以草荐围之,仍树棘数枝以禦霜,茂者当年有花,是谓贴接。或将小牡丹新苗旺盛者,离地二三寸用利刀截断,以尖刀劐一小口,取上品牡丹枝,上有一二芽者,截二三寸长一叚,两边斜削,插于劐处,比量吻合,麻纰扎紧,细湿土壅高一尺,瓦盆盖顶。待二七开视,茂者其芽红白鲜丽,长及一寸,此极旺者,若未发,再培之,三七开看,活者即发,否则腐毙,活者仍用土培盆合,至春分去土,恐有烈风,仍用盆盖,时常检点,至三月中方放开,全见风日,又恐茂者长高被风吹折,仍以草罩罩之。接头枝如及时截取者,藏新篓润土,十馀日行数百里,亦可接活。立春若是子日,茄根上接之,不出一月,花即烂熳。二、三月间,取芍药根大如萝卜者,削尖如马耳,将牡丹枝劈开如燕尾,插下缚紧,以肥泥培之,即活,当年有花,一二年牡丹生根,割去芍药根,成真牡丹矣。又椿树接者,高丈馀,可于楼上赏玩,唐人所谓楼子牡丹也。
- 牡丹一接便活者,逐年有花,若初接不活,削去再接,只当年有花。
- 王敬美云,牡丹本出中州,江阴人能以芍药根接之,今遂繁滋,百种幻出,余澹圃中绝盛,遂冠一州,其中如绿蝴蝶、大红狮头、舞青猊、尺素最难得开,南都牡丹让江阴,独西瓜瓤为绝品,余亦致之矣,后当于中州购得黄楼子,一生便无馀憾。人言牡丹性瘦不喜粪,又言夏时宜频浇水,亦殊不然,余圃中亦用粪,乃佳,又中州土燥,故宜浇水,吾地湿,安可频浇,大都此物宜于沙土耳。南都人言,分牡丹种时,须直其根,屈之则死,深其坑,以竹虚插,培土后拔去之,此种法宜知。
- 浇花 寻常浇灌,或日未出,或夜既静,最要有常。正月一次,须天气和暖,如冻未解,切不可浇。二月三次。三月五次。四月花开不必浇,浇则花开不齐,如有雨,任之,亦不宜聚水于根旁,花卸后宜养花,一日一次,十馀日后暂止,视该浇方浇。六月暑中忌浇,恐损其根须,来春花不茂,虽旱亦不浇。七月后,七八日一浇。八月剪枯枝并叶上炕土,五六日一浇。九月三五日一浇,浇频恐发秋叶,来春不茂,如天气寒则浇更宜稀,此时枝上橐芽渐出,可见浇灌之功也。十月、十一月一次或二次,须天气和暖,日上时方浇,适可即止,勿伤水,或以宰猪汤连馀垢候冷透浇一、二次,则肥壮宜花。十二月地冻不可浇。春间开冻时,去炕土,浇时缓缓为妙,不可湿其干,雨水、河水为上,甜水次之,咸水不宜,最忌犬粪。
- 养花 凡打掐牡丹,在花卸后五月间,止留当顶一芽,傍枝馀朵摘去,则花大。欲存二枝,留二红芽,存三枝,留三红芽,其馀尽用竹针挑去。芽上二层叶枝为花棚,芽下护枝名花床,养命护胎,尤宜爱惜。花自有红芽至开时,正十个月,故曰花胎。培养正在八、九月时,隔二年一次,取角屑硫黄碾如面,拌细土粉,挑动花根,壅入土一寸,外用土培,约高二、三寸。地气既暖,入春渐有花蕾,多则惧分其脉,俟如弹子大时,捻之,不实者摘去,止留中心大者二、三朵,气聚则花肥,开时甚大,色亦鲜艳,开时必用高幕遮日,则耐久。花才落便剪其蒂,恐结子则夺来春之气,剪勿太长,恐损花芽。伏中仍要遮护花芽,勿令晒损,候日不甚炎,方撤去。八月望后,剪去叶,留梗寸许,存其津脉不上溢以养橐芽,其花棚、花床慎不可剪。九月初,培以细土,使下另生芽。冬至北面竖草荐,以障风寒。冬至日,研钟乳粉和硫黄少许,置根下土中,不茂者亦茂。每掐一枝须用泥封纸固,否则久必成孔,蜂入水灌,连身皆枯,慎之。
- 卫花 牡丹根甜,多引虫食,栽时置白蔹末于根下,虫不敢近。花开渐小,由蠹虫害之,寻其穴,针以硫黄末,其旁枝叶有小孔,乃虫所藏处,或针入硫黄,或以百部塞之,则虫死,而花复盛。又有一种小蜂能蛀枝梗,秋冬即藏枝梗中。又有红色蠹虫能蛀木心,寻其穴填硫黄末,或杉木钉钉之。花生白蚁,以真麻油从有孔处浇之则蚁死,而花愈茂。又法,于秋冬叶落时,看有穴枯枝拆开,捉尽其虫亦妙。又五月五日,用好明雄黄研细,水调,每根下浇一小钟,不生虫。桂及乌贼鱼骨刺入花梗,必死。又最忌麝香、桐油、生漆,一著其气味,即时萎落。汴中种花者,园旁种辟麝数株,枝叶类冬青,花时辟麝正发新叶,气味臭辣,能辟麝。凡花为麝伤,焚艾及雄黄末,上风薰之,能解其毒。忌用热手摩抚摇撼,忌栽木斛,不耐久。花旁勿令长草,夺土脉。不可踏实,地气不升。初开时,勿令秽人、僧尼及有体气者采折,使花不茂。
- 变花 周日用曰,愚闻熟地栯生菜兰,持硫黄末筛于其上,盆覆之,即时可待。用以变白牡丹为五色,皆以沃其根,紫草汁则变紫,红花汁则变红。又根下放白朮末,诸般颜色皆变腰金。又白花初开,用笔蘸白矾水描过,待乾,以螣黄和粉调淡黄色描之,即成黄牡丹,恐为雨湿,再描清矾水一次。
- 剪花 花宜就观不可轻剪,欲剪亦须短其枝,庶不伤干,又须急剪,庶不伤根,既剪,旋以蜡封其枝。剪下花,先烧断处,亦以蜡封其蒂,置瓶中,可供数日玩。或养以蜂蜜,芍药亦然。如已萎者,剪去下截烂处,用竹架之水缸中,尽浸枝梗,一夕复鲜。若欲寄远,蜡封后,每朵裹以菜叶,安竹笼中,勿致摇动,马上急递,可致数百里。
- 煎花 牡丹花煎法与玉兰同,可食,可蜜浸。
附录 鱼儿牡丹
- 集藻
- 七言律诗
- 增 宋 周必大 咏鱼儿牡丹并序 鱼儿牡丹,得之湘中,花红而蕊白,状类双鱼,累累相比,枝不胜压而下垂若俯首,然鼻目良可辨,叶与牡丹无异,亦以二月开,因是得名,其干则芍药也,余命曰花嫔,而赋是诗,闻江东山谷间甚多。
- 天教姚魏主芳菲,合有宫嫔次列妃,玉颈圆瑳宜粉面,霞裙深染学翚衣,枝头窈窕鱼双贯,风里蹁跹凤对飞,莫把根苗方芍药,留春不似送将归。
- 太守赵山甫示和篇次韵为谢 阿娇金屋聚芳菲,当御连环聚妾妃,龙女坠天頩素颊,鲛人出水织纁衣,袖垂户外瞻双引,燕在宫中第一飞,不用虫鱼笺尔雅,使君行合左符归。
- 李子权时中坐上示及和花妃诗即席次韵 姚皇去后几菲菲,湘水依然从二妃,双泪一时红作鬣,连枝千载绿为衣,槛前斑竹应同伴,波面文鸳欲共飞,吟遍世间闲草木,何如江月咏沂归。
- 杨廷秀秘监万花川谷中洛花甚富乃用野人韵为鱼儿牡丹赋诗光荣多矣𢙣语叙谢 万花川谷第春菲,也许湘灵媵伏妃,翠叶迎风牵荇带,红绡浴日湿宫衣,共船不妒龙阳钓,警乘犹疑洛渚飞,谁把荒园一鱼目,换将五十六珠归。
附录 缠枝牡丹
- 增 本草 缠枝牡丹,一名旋葍,一名筋根,其根似筋。一名续筋根,言其根主续筋。一名豚肠草,象其形也。一名美草,一名天敛草,一名鼓子花,其花不作瓣状,如军中所吹鼓子。保升云,所在川泽皆有,蔓生,叶似薯蓣而狭长,花红色,根无毛节。李时珍曰,秋开,花如白牵牛花,粉红色,亦有千叶者,色似粉红牡丹。
- 原 花木谱 柔枝倚附而生,花有牡丹态度,甚小,缠缚小屏,花开烂然,亦有雅趣。
- 花史 芒种时开,芽萌长出方可分种。
附录 秋牡丹
- 原 秋牡丹,草本,遍地蔓延,叶似牡丹差小,花似菊之紫鹤翎,黄心。秋色寂寥,花间植数枝,足壮秋容,分种易活,肥土为佳。