声明:本站书库内容主要引用自 archive.org,kanripo.org, db.itkc.or.kr 和 zh.wikisource.org
御制数理精蕴 下编卷四 第 1a 页 WYG0799-0374a.png

御制数理精蕴下编卷四
线部二
按分递折比例(二八差分/递折差分) (三七差分差分四六差分/加倍减半)
御制数理精蕴 下编卷四 第 2a 页 WYG0799-0374c.png

差分之款项虽多而按分递折者皆为相连比例故
约之而归一类如二八三七四六差分俱以十分为
总率而按各分以分之者也如递折差分亦以十分
为率而按十分之几以递折之者也如加倍减半差
分则以倍半为率按一定之分而加减之者也今细
分其目如左
二八差分者以总物平分十分一得十分之二一得
御制数理精蕴 下编卷四 第 2b 页 WYG0799-0374d.png WYG0799-0375a.png


盖八与三十二之比即如二与八之比也有四色者
则以二与八与三十二与一百二十八为衰数盖三
十二与一百二十八之比亦如二与八之比也至于
五色以上者皆以相连比例求各衰数总不越乎二
八之比例故曰二八差分
三七差分者以总物平分十分一得十分之三一得
十分之七有三色者则以九与二十一及四十九为
衰数(以九为第一衰数者因三与七非彼此度尽之/数七作三分必至奇零不尽故以三因三得九)
御制数理精蕴 下编卷四 第 2b 页 WYG0799-0374d.png WYG0799-0375a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 3a 页 WYG0799-0375c.png

与七之比也有四色者则以二十七与六十三及一
百四十七与三百四十三为衰数(以三因九得二十/七为三分故以七)
(因九得六十三为七分若六十三转为三分则一百/四十七为七分一百四十七转为三分则三百四十)
(三又为/七分矣)盖二十七与六十三六十三与一百四十七
一百四十七与三百四十三皆如三与七之比也五
色以上者皆以相连比例求各衰数总不越乎三七
之比例故曰三七差分
御制数理精蕴 下编卷四 第 3b 页 WYG0799-0375d.png WYG0799-0376a.png


十分之六有三色者则以四与六与九为衰数盖六
与九之比即如四与六之比也有四色者则以四与
六与九与一三五为衰数盖九与一三五之比亦如
四与六之比也五色以上者亦以相连比例求各衰
数总不越乎四六之比例故曰四六差分
递折差分者十分之中得其几分即为几折如得其
六分即为六折得其四分即为四折若夫五折则为
十分之半故载于倍半法中而别为一类
御制数理精蕴 下编卷四 第 3b 页 WYG0799-0375d.png WYG0799-0376a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 4a 页 WYG0799-0376c.png

定例总以加倍减半之数为相连比例设为借数以
求正数也
二八差分
设如有银三千两令二等人户二八纳之问各该若
干
法以二分八分相并得十分为一率银
三千两为二率二分为三率推得四率
御制数理精蕴 下编卷四 第 4b 页 WYG0799-0376d.png WYG0799-0377a.png


分八分相并之十分为一率银三千两
为二率以八分为三率推得四率二千
四百两即为上等人户所纳之数也此
法两用四率者正为明比例之理盖二
分八分相并之十分与总银三千之比
即如二分之与六百之比八分之与二
千四百之比也
又捷法以二八所并之十分归除总银
御制数理精蕴 下编卷四 第 4b 页 WYG0799-0376d.png WYG0799-0377a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 5a 页 WYG0799-0377c.png

分得三百而二分得六百八分得二千
四百也又或先得二分所纳之数于总
银内减之即八分所纳之数此又正法
外之变法也
设如有人一千六百名二分赏银八分赏米问赏银
人若干赏米人若干
法以二分八分相并得十分为一率人
御制数理精蕴 下编卷四 第 5b 页 WYG0799-0377d.png WYG0799-0378a.png


四率三百二十名为应赏银之人如以
八分为三率推得四率一千二百八十
名即应赏米之人也盖二分八分相并
之十分与总人一千六百之比即如二
分之与三百二十名之比八分之与一
千二百八十名之比也
又捷法以二八所并之十分归除总人
数一千六百名得每分一百六十名以
御制数理精蕴 下编卷四 第 5b 页 WYG0799-0377d.png WYG0799-0378a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 6a 页 WYG0799-0378c.png

每一分得一百六十名而二分得三百
二十名八分得一千二百八十名也
设如有米五百八十八石令甲乙丙三人二八分之
问每人应得几何
法以二分为甲衰八分为乙衰三十二
分为丙衰相并得四十二分为一率总
米五百八十八石为二率以甲二分为
御制数理精蕴 下编卷四 第 6b 页 WYG0799-0378d.png WYG0799-0379a.png


以乙八分为三率得四率一百一十二
石即乙分米数以丙三十二分为三率
得四率四百四十八石即丙分米数也
此法用二与八八与三十二者即二八
相连比例分盖总分数四十二分与总
米五百八十八石之比即二分与二十
八石之比八分与一百一十二石之比
即三十二分与四百四十八石之比也
御制数理精蕴 下编卷四 第 6b 页 WYG0799-0378d.png WYG0799-0379a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 7a 页 WYG0799-0379c.png

乘之得甲米二十八石以八分乘之得
乙米一百一十二石以三十二分乘之
得丙米四百四十八石也
设如有铜五百二十斤鍊成精铜每十分中去渣二
分馀精铜八分问精铜与渣各得若干
法以十分为一率铜五百二十斤为二
率八分为三率推得四率四百一十六
御制数理精蕴 下编卷四 第 7b 页 WYG0799-0379d.png WYG0799-0380a.png


四率一百零四斤即铜渣之数也盖十
分与五百二十斤之比即如八分之与
四百一十六斤之比二分之与一百零
四斤之比也
又捷法以十分归除总铜五百二十斤
得每分五十二斤以八分乘之得四百
一十六斤以二分乘之得一百零四斤
盖每一分五十二斤而二分得一百零
御制数理精蕴 下编卷四 第 7b 页 WYG0799-0379d.png WYG0799-0380a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 8a 页 WYG0799-0380c.png

数也
设如有田二千六百三十五亩以麦谷豆麻四色递
次二八分种问各田应得几何
法以二分为麻衰八分为豆衰三十二
分为谷衰一百二十八分为麦衰并之
得一百七十分为一率总田二千六百
三十五亩为二率以麦一百二十八分
御制数理精蕴 下编卷四 第 8b 页 WYG0799-0380d.png WYG0799-0381a.png


麦田数如以谷三十二分为三率得四
率四百九十六亩即谷田数如以豆八
分或麻二分为三率所得四率即豆一
百二十四亩与麻三十一亩之田数也
又捷法以总数一百七十分除总田数
二千六百三十五亩得每分一十五亩
五分乃以每色分数乘之即得每色应
种数也
御制数理精蕴 下编卷四 第 8b 页 WYG0799-0380d.png WYG0799-0381a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 9a 页 WYG0799-0381c.png

法以一商为二分一商为八分一商为
三十二分一商为一百二十八分一商
为五百一十二分并之得六百八十二
分为一率总银三千四百一十两为二
率以五百一十二分为三率得四率二
千五百六十两即五百一十二分应出
之数如以一百二十八分为三率得四
御制数理精蕴 下编卷四 第 9b 页 WYG0799-0381d.png WYG0799-0382a.png


之数如以三十二分为三率得四率一
百六十两即三十二分应出之数如以
八分或二分为三率所得四率四十两
即八分应出之数一十两即二分应出
之数也
又捷法以总数六百八十二分除总银
三千四百一十两得每分五两再以每
人分数乘之即得每人应出银数也
御制数理精蕴 下编卷四 第 9b 页 WYG0799-0381d.png WYG0799-0382a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 10a 页 WYG0799-0382c.png

丙五十户丁六十户戊七十户问各户所纳几何
各等户共纳几何
法以五百一十二为甲一户分数再以
甲三十户乘之得一万五千三百六十
为甲三十户共分数以一百二十八为
乙一户分数再以乙四十户乘之得五
千一百二十为乙四十户共分数又以
御制数理精蕴 下编卷四 第 10b 页 WYG0799-0382d.png WYG0799-0383a.png


乘之得一千六百为丙五十户共分数
又以八为丁一户分数再以丁六十户
乘之得四百八十为丁六十户共分数
又以二为戊一户分数再以戊七十户
乘之得一百四十为戊七十户共分数
以所得五等共分数并之得二万二千
七百为总分数为一率总粮二千六百
五十五石九斗为二率以甲五百一十
御制数理精蕴 下编卷四 第 10b 页 WYG0799-0382d.png WYG0799-0383a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 11a 页 WYG0799-0383c.png

纳一千七百九十七石一斗二升以乙
一百二十八分为三率得乙一户纳十
四石九斗七升六合又以乙四十户乘
之得乙共纳五百九十九石零四升以
丙三十二分为三率得丙一户纳三石
七斗四升四合又以丙五十户乘之得
丙共纳一百八十七石二斗以丁八分
御制数理精蕴 下编卷四 第 11b 页 WYG0799-0383d.png WYG0799-0384a.png


以丁六十户乘之得丁共纳五十六石
一斗六升以戊二分为三率得戊一户
纳二斗三升四合又以戊七十户乘之
得戊共纳十六石三斗八升也
又捷法以总分数除总粮数得每一分
一斗一升七合以各等一户分数乘之
得各等一户纳粮之数以各等共户分
数乘之得各等共户纳粮之数盖前法
御制数理精蕴 下编卷四 第 11b 页 WYG0799-0383d.png WYG0799-0384a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 12a 页 WYG0799-0384c.png

分数又以众户乘之为各等共户之分
数此捷法以总分数除总粮是得各等
每一户中之一分故以每一户分数乘
之得每一户之数以每一等共分数乘
之得每一等之全数也
三七差分
设如有银五千两令东西二县三七支销问各该几
御制数理精蕴 下编卷四 第 12b 页 WYG0799-0384d.png WYG0799-0385a.png


法以七分为东县衰数三分为西县衰
数并之得十分为一率总银五千两为
二率以七分为三率得四率三千五百
两即东县应支之数如以三分为三率
得四率一千五百两即西县应支之数
也盖三七比例亦以总衰数与总银数
之比即若每县衰数与每县银数之比
故十分与五千之比即若三分与一千
御制数理精蕴 下编卷四 第 12b 页 WYG0799-0384d.png WYG0799-0385a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 13a 页 WYG0799-0385c.png

得每分五百两以七分乘之即东县之
数以三分乘之即西县之数或得东县
数于总银内减之馀即西县数也此法
以总衰除总银得每分五百两以七乘
之即得七分以三乘之即得三分也前
法先乘而后除后法先除而后乘其理
一也
御制数理精蕴 下编卷四 第 13b 页 WYG0799-0385d.png WYG0799-0386a.png


三分种之问各该几何
法以七分三分相并得十分为一率二
千五百亩为二率上户七分为三率得
四率一千七百五十亩即上户应种田
数如以三分为三率得四率七百五十
亩即下户应种田数盖十分与二千五
百亩之比即七分与一千七百五十亩
之比三分与七百五十亩之比也
御制数理精蕴 下编卷四 第 13b 页 WYG0799-0385d.png WYG0799-0386a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 14a 页 WYG0799-0386c.png

分乘之得下户七百五十亩以七分乘
之得上户一千七百五十亩盖一分为
二百五十亩而三分得七百五十亩七
分得一千七百五十亩也
设如以车运物行十里二十刻到今已行七里问尚
得几刻到
法以十里为一率二十刻为二率以七
御制数理精蕴 下编卷四 第 14b 页 WYG0799-0386d.png WYG0799-0387a.png


率六刻即运到刻数也如以七里为三
率推得四率十四刻与总二十刻相减
馀六刻亦即运到刻数也盖十里与二
十刻之比即三里与六刻之比七里与
十四刻之比也
又捷法以十里归除二十刻得每里二
刻以三里乘之得六刻以七里乘之得
十四刻盖每一里为二刻则三里得六
御制数理精蕴 下编卷四 第 14b 页 WYG0799-0386d.png WYG0799-0387a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 15a 页 WYG0799-0387c.png

三七分种问各该几何
法以三百四十三分为松衰一百四十
七分为柏衰六十三分为桃衰二十七
分为柳衰并之得五百八十分为一率
一千一百六十株为二率以三百四十
三分为三率得四率六百八十六株即
种松之数以一百四十七分为三率得
御制数理精蕴 下编卷四 第 15b 页 WYG0799-0387d.png WYG0799-0388a.png


十三分为三率得四率一百二十六株
即种桃之数以二十七分为三率得四
率五十四株即种柳之数也
又捷法以总衰数五百八十归除总树
一千一百六十得每分二株以三百四
十三分乘之得种松之数以一百四十
七分乘之得种柏之数以六十三分乘
之得种桃之数以二十七分乘之得种
御制数理精蕴 下编卷四 第 15b 页 WYG0799-0387d.png WYG0799-0388a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 16a 页 WYG0799-0388c.png

桃柏松之衰数也
设如有熟丝四百九十七两七钱按绢绫缎递次三
七分织问各该丝几何
法以九分为绢衰二十一分为绫衰四
十九分为缎衰并之得七十九分为一
率丝四百九十七两七钱为二率以缎
四十九分为三率得四率三百零八两
御制数理精蕴 下编卷四 第 16b 页 WYG0799-0388d.png WYG0799-0389a.png


率得四率一百三十二两三钱即绫丝
数如以绢九分为三率得四率五十六
两七钱即绢丝数也
又捷法以总衰数七十九分除总丝四
百九十七两七钱得每分六两三钱以
缎四十九分乘之得缎丝之数以绫二
十一分乘之得绫丝之数以绢九分乘
之得绢丝之数也此法有三位故以三
御制数理精蕴 下编卷四 第 16b 页 WYG0799-0388d.png WYG0799-0389a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 17a 页 WYG0799-0389c.png

十一与四十九为相连比例三率而九
与二十一之比即二十一与四十九之
比也
设如编银八百二十八两二钱令甲乙丙丁戊五等
户三七徵纳问各户所纳几何
法以八十一分为甲衰一百八十九分
为乙衰四百四十一分为丙衰一千零
御制数理精蕴 下编卷四 第 17b 页 WYG0799-0389d.png WYG0799-0390a.png


戊衰并之得四千一百四十一分为一
率总银八百二十八两二钱为二率以
每人分数各为三率得四率之一十六
两二钱即甲所纳银数得四率之三十
七两八钱即乙所纳银数得四率之八
十八两二钱即丙所纳银数得四率之
二百零五两八钱即丁所纳银数得四
率之四百八十两二钱即戊所纳银数
御制数理精蕴 下编卷四 第 17b 页 WYG0799-0389d.png WYG0799-0390a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 18a 页 WYG0799-0390c.png

归除总银八百二十八两二钱得每分
二钱以甲乙丙丁戊各人分数乘之即
得各人所纳银数也此法有五位故以
三因二十七得八十一分为甲之衰数
又递用七因三归即得乙丙丁戊各衰
数矣
设如有田一百三十八亩每亩徵米二斗今七分徵
御制数理精蕴 下编卷四 第 18b 页 WYG0799-0390d.png WYG0799-0391a.png


法以七分为米衰三分为丝衰并之得
十分为一率又以徵米二斗乘田一百
三十八亩得总米二十七石六斗为二
率以米七分为三率得四率一十九石
三斗二升即徵米七分之数与总米相
减馀八石二斗八升为三分折丝之数
按米每石折丝一斤则以八石二斗八
升用十六两乘之得一百三十二两四
御制数理精蕴 下编卷四 第 18b 页 WYG0799-0390d.png WYG0799-0391a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 19a 页 WYG0799-0391c.png

是得总徵米数而三七分之也总米分
去七分即本色米数馀者折为丝即三
分丝数也折丝之法每石既为一斤则
八石二斗四升自得八斤四两四钱八
分也
又捷法以总衰十分归除总米二十七
石六斗得每分二石七斗六升以米七
御制数理精蕴 下编卷四 第 19b 页 WYG0799-0391d.png WYG0799-0392a.png


之米数既得折丝之米数而丝之斤两
亦得矣
四六差分
设如有金四千两令上下二等金户六四倾销问各
该几何
法以六分为上等衰数四分为下等衰
数并之得十分为一率共金四千两为
二率以六分为三率得四率二千四百
御制数理精蕴 下编卷四 第 19b 页 WYG0799-0391d.png WYG0799-0392a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 20a 页 WYG0799-0392c.png

倾销之数此法以四分六分相并之十
分与共金四千两之比即如六分与二
千四百两之比四分与一千六百两之
比也
又捷法以总衰十分归除共金四千两
得每分四百两以六分乘之得二千四
百两为上等金户倾销之数以四分乘
御制数理精蕴 下编卷四 第 20b 页 WYG0799-0392d.png WYG0799-0393a.png


数如先得上等六分金数于共金数内
减之其馀即下等四分金数也
设如有水田三百亩令上下二户四六分灌问各灌
若干
法以四分六分相并得十分为一率三
百亩为二率六分为三率推得四率一
百八十亩即上户所灌之田以四分为
三率推得四率一百二十亩即下户所
御制数理精蕴 下编卷四 第 20b 页 WYG0799-0392d.png WYG0799-0393a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 21a 页 WYG0799-0393c.png

分与一百二十亩之比也
又捷法以相并之十分归除总田三百
亩得每分三十亩以六分乘之即上户
田数以四分乘之即下户田数盖每一
分得三十亩而六分得一百八十亩四
分得一百二十亩也如或先得六分田
数减总田馀即四分田数也
御制数理精蕴 下编卷四 第 21b 页 WYG0799-0393d.png WYG0799-0394a.png


已换过六分尚馀丝四分问已换未换各若干
法以四分六分相并得十分为一率将
二百五十斤丝变作二百五十石米为
二率(每丝一斤换/米一石故也)以六分为三率推得
四率一百五十石为已换之米数以四
分为三率推得四率一百石为未换之
米数盖四六相并之十分与二百五十
石之比即六分与一百五十石之比四
御制数理精蕴 下编卷四 第 21b 页 WYG0799-0393d.png WYG0799-0394a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 22a 页 WYG0799-0394c.png

五十石得每分二十五石以六分乘之
得已换之一百五十石以四分乘之得
未换之一百石盖每一分得二十五石
而四分得一百石六分得一百五十石
也
设如有丝一千五百五十八斤令甲乙丙三家四六
分织问各该几何
御制数理精蕴 下编卷四 第 22b 页 WYG0799-0394d.png WYG0799-0395a.png


衰数并之得十九为一率总丝一千五
百五十八斤为二率以甲四分为三率
即得甲丝三百二十八斤以乙六分为
三率即得乙丝四百九十二斤以丙九
分为三率即得丙丝七百三十八斤此
法以总衰十九分与总丝一千五百五
十八斤之比即甲四分与三百二十八
斤之比乙六分与四百九十二斤之比
御制数理精蕴 下编卷四 第 22b 页 WYG0799-0394d.png WYG0799-0395a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 23a 页 WYG0799-0395c.png

五百五十八斤得每分八十二斤以甲
四分乘之得甲丝三百二十八斤以乙
六分乘之得乙丝四百九十二斤以丙
九分乘之得丙丝七百三十八斤也
设如有田九百七十五亩令甲乙丙丁四人四六分
种问每人各得几何
法以四分为甲衰六分为乙衰九分为
御制数理精蕴 下编卷四 第 23b 页 WYG0799-0395d.png WYG0799-0396a.png


二分半为一率总田九百七十五亩为
二率以甲四分为三率即得甲田一百
二十亩以乙六分为三率即得乙田一
百八十亩以丙九分丁一十三分半各
为三率即得二百七十亩为丙田得四
百零五亩为丁田也盖三十二分半与
九百七十五亩之比即甲四分与一百
二十亩之比乙六分与一百八十亩之
御制数理精蕴 下编卷四 第 23b 页 WYG0799-0395d.png WYG0799-0396a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 24a 页 WYG0799-0396c.png

又捷法以总衰数三十二分半归除总
田九百七十五亩得每分三十亩以甲
乙丙丁各衰数乘之即得每人田数也
设如有粮一千二百六十六石令甲乙丙丁戊五舟
按六分四分递次运载问各该几何
法以四分为戊衰六分为丁衰九分为
丙衰一十三分半为乙衰二十分二五
御制数理精蕴 下编卷四 第 24b 页 WYG0799-0396d.png WYG0799-0397a.png


总粮一千二百六十六石为二率以甲
二十分二五为三率得甲运四百八十
六石以乙一十三分半为三率得乙运
三百二十四石以丙九分为三率得丙
运二百一十六石以丁六分为三率得
丁运一百四十四石以戊四分为三率
得戊运九十六石此法总衰数与总粮
之比即各人分数与各人粮数之比也
御制数理精蕴 下编卷四 第 24b 页 WYG0799-0396d.png WYG0799-0397a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 25a 页 WYG0799-0397c.png

又捷法以总衰五十二分七五归除总
粮一千二百六十六石得每分二十四
石以甲乙丙丁戊各舟衰数乘之即得
各舟运粮之数也
设如有米三百八十五石五斗二升令上等人户六
分下等人户四分交纳上等二十六户下等四十
户问各等每户各该几何
御制数理精蕴 下编卷四 第 25b 页 WYG0799-0397d.png WYG0799-0398a.png


乘之得一百五十六为上等二十六户
共衰数以四为下等衰数以下户四十
乘之得一百六十为下等四十户共衰
数并之得三百一十六为一率总米三
百八十五石五斗二升为二率以上等
六分为三率得四率七石三斗二升为
上等一户米数以上等共分数一百五
十六为三率得一百九十石三斗二升
御制数理精蕴 下编卷四 第 25b 页 WYG0799-0397d.png WYG0799-0398a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 26a 页 WYG0799-0399a.png

等一户米数以下等共分数一百六十
为三率得一百九十五石二斗即下等
四十户共米数也
又捷法以总衰三百一十六分归除总
米三百八十五石五斗二升得每分一
石二斗二升以六分乘之得上等一户
米数以上等共分数乘之得上等共米
御制数理精蕴 下编卷四 第 26b 页 WYG0799-0399b.png WYG0799-0400a.png


等共分数乘之得下等共米数也
递折差分
设如有熟稻七百九十九亩六分八釐令三人以十
分之六收割问每人得几何
法以一百为第一人分数六十为第二
人分数三十六为第三人分数三分数
相并得一百九十六分为一率总稻七
百九十九亩六分八釐为二率第一人
御制数理精蕴 下编卷四 第 26b 页 WYG0799-0399b.png WYG0799-0400a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 27a 页 WYG0799-0400c.png

六十为三率得四率二百四十四亩八
分即第二人收割田数如以第三人分
数三十六为三率得四率一百四十六
亩八分八釐即第三人收割田数盖十
分之六如彼得十分此得六分也第二
人得第一人十分之六第三人又得第
二人十分之六故一百与六十之比即
御制数理精蕴 下编卷四 第 27b 页 WYG0799-0400d.png WYG0799-0401a.png


之六也其得数四百零八亩与二百四
十四亩八分之比即二百四十四亩八
分与一百四十六亩八分八釐之比亦
皆为十分之六也
又捷法以总分一百九十六除总田七
百九十九亩六分八釐得每一分四亩
零八釐以一百分乘之得第一人四百
零八亩以六十分乘之得第二人二百
御制数理精蕴 下编卷四 第 27b 页 WYG0799-0400d.png WYG0799-0401a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 28a 页 WYG0799-0401c.png

设如有银一千二百六十六两五钱令四商以十分
之七递次贩货出卖问每人该银几何
法以一千为第一人分数七百为第二
人分数四百九十为第三人分数三百
四十三为第四人分数相并得二千五
百三十三分为一率总银一千二百六
十六两五钱为二率以一千分为三率
御制数理精蕴 下编卷四 第 28b 页 WYG0799-0401d.png WYG0799-0402a.png


分为三率得四率三百五十两即第二
人银数以四百九十分为三率得四率
二百四十五两即第三人银数以三百
四十三分为三率得四率一百七十一
两五钱即第四人银数盖十分之七递
折而下第二人得第一人十分之七则
第三人亦得第二人十分之七而第四
人又得第三人之十分之七其先立衰
御制数理精蕴 下编卷四 第 28b 页 WYG0799-0401d.png WYG0799-0402a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 29a 页 WYG0799-0402c.png

又捷法以总分二千五百三十三除总
银一千二百六十六两五钱得每一分
五钱以一千分乘之得第一人五百两
以七百分乘之得第二人三百五十两
以四百九十分乘之得第三人二百四
十五两以三百四十三分乘之得第四
人一百七十一两五钱也
御制数理精蕴 下编卷四 第 29b 页 WYG0799-0402d.png WYG0799-0403a.png


得上好熟铜二百四十八两问原铜几何
法即以十分之八为分数(十分之中去/渣二分得净)
(铜八分故以十/分之八为比例)以八分为一率十分为
二率熟铜二百四十八两为三率得四
率三百一十两为第三次入炉铜数又
以八分为一率十分为二率三百一十
两为三率得四率三百八十七两五钱
为第二次入炉铜数再以八分为一率
御制数理精蕴 下编卷四 第 29b 页 WYG0799-0402d.png WYG0799-0403a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 30a 页 WYG0799-0403c.png

釐即第一次入炉生铜数也此法因八
折三次而转求原数故以八分为一率
十分为二率转求三次而始得也
又法以八分自乘再乘得五百一十二
分为一率十分自乘再乘得一千分为
二率熟铜二百四十八两为三率得四
率四百八十四两三钱七分五釐即第
御制数理精蕴 下编卷四 第 30b 页 WYG0799-0403d.png WYG0799-0404a.png


各求四率故必乘除三次此法则以一
率二率俱各自乘再乘止以第三次熟
铜数为三率即得第一次生铜数是合
三次乘除而为一次乘除也
设如有丝三百六十九斤令甲乙丙丁四人照十分
之八折分问各得几何
法以一千为甲分数八百为乙分数六
百四十为丙分数五百一十二为丁分
御制数理精蕴 下编卷四 第 30b 页 WYG0799-0403d.png WYG0799-0404a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 31a 页 WYG0799-0404c.png

数各为三率所得各四率一百二十五
斤为甲数一百斤为乙数八十斤为丙
数六十四斤为丁数盖十分之八递折
而下乙得甲十分之八丙得乙亦十分
之八而丁得丙亦十分之八其先立衰
数一千分八百分六百四十分五百一
十二分皆十与八之比例也如捷法先
御制数理精蕴 下编卷四 第 31b 页 WYG0799-0404d.png WYG0799-0405a.png


矣
设如有绢四百七十丈一尺八寸四分令三等人户
照十分之六出之上等户二十五中等户三十下
等户四十八问每户该出几何
法以一百为上等分数用二十五乘之
得二千五百为上等户共分数以六十
为中等分数用三十乘之得一千八百
为中等户共分数以三十六为下等分
御制数理精蕴 下编卷四 第 31b 页 WYG0799-0404d.png WYG0799-0405a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 32a 页 WYG0799-0405c.png

八分为一率绢四百七十丈一尺八寸
四分为二率以三等各分数各为三率
所得各四率上等每户出七丈八尺中
等每户出四丈六尺八寸下等每户出
二丈八尺零八分又以各等户数乘各
等每户绢数得上等二十五户共出绢
一百九十五丈中等三十户共出绢一
御制数理精蕴 下编卷四 第 32b 页 WYG0799-0405d.png WYG0799-0406a.png


绢一百三十四丈七尺八寸四分也
又捷法以总分数六千零二十八分除
总绢四百七十丈一尺八寸四分得每
一分为七寸八分以各等分数乘之得
各等每一户绢数再以各等户数乘之
即得各等众户共出绢数也
设如有官粮一百六十八石四斗八升八合令四等
人户以十分之七依次递折交纳一等二十二户
御制数理精蕴 下编卷四 第 32b 页 WYG0799-0405d.png WYG0799-0406a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 33a 页 WYG0799-0406c.png

法以一千为一等分数用二十二户乘
之得二万二千即一等户共分数以七
百为二等分数用三十六户乘之得二
万五千二百即二等户共分数以四百
九十为三等分数用四十二户乘之得
二万零五百八十为三等户共分数以
三百四十三为四等分数用四十八户
御制数理精蕴 下编卷四 第 33b 页 WYG0799-0406d.png WYG0799-0407a.png


户共分数并之共八万四千二百四十
四分为一率总粮一百六十八石四斗
八升八合为二率以一千分为三率得
四率一等每户二石以共户数乘之得
共纳四十四石以七百分为三率得四
率二等每户一石四斗以共户数乘之
得共纳五十石零四斗以四百九十分
为三率得四率三等每户九斗八升以
御制数理精蕴 下编卷四 第 33b 页 WYG0799-0406d.png WYG0799-0407a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 34a 页 WYG0799-0407c.png

等每户六斗八升六合以共户数乘之
得共纳三十二石九斗二升八合也
又捷法以总分数八万四千二百四十
四除总粮一百六十八石四斗八升八
合得每一分为二合以各等分数乘之
得各等每一户粮数再以各等户数乘
之即得各等众户共纳粮数也
御制数理精蕴 下编卷四 第 34b 页 WYG0799-0407d.png WYG0799-0408a.png


设如一人读书日加一倍三日共读三千四百六十
五字问每日所读几何
法以一为第一日分数二为第二日分
数四为第三日分数并之得七分为一
率总字三千四百六十五为二率一分
为三率得四率四百九十五字即第一
日所读之数倍之得九百九十字即第
二日所读之数又倍之得一千九百八
御制数理精蕴 下编卷四 第 34b 页 WYG0799-0407d.png WYG0799-0408a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 35a 页 WYG0799-0408c.png

增于第二日一倍倍数多者由此递加
如二与四四与八八与十六之类皆为
加一倍之比例也
设如一人织绢日加一倍至第四日织成六丈七尺
五寸问每日织几何
法以一为第一日分数二为第二日分
数四为第三日分数八为第四日分数
御制数理精蕴 下编卷四 第 35b 页 WYG0799-0408d.png WYG0799-0409a.png


五寸为二率一分为三率得四率四尺
五寸即第一日之数倍之得九尺为第
二日之数又倍之得一丈八尺为第三
日之数又倍之得三丈六尺为第四日
之数四数相加共得六丈七尺五寸以
合原数也
设如一人借银为商三次每次得利银比本银加一
倍每次还人二百两三次之后本利还尽问原本
御制数理精蕴 下编卷四 第 35b 页 WYG0799-0408d.png WYG0799-0409a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 36a 页 WYG0799-0409c.png

共分四为第二次本利共分八为第三
次本利共分即以八分为一率原本银
一分为二率又以一为第三次还银分
二为第二次还银分四为第一次还银
分并之得七分与每次还人二百两相
乘得一千四百两为三率得四率一百
七十五两即原本银数也盖每次得利
御制数理精蕴 下编卷四 第 36b 页 WYG0799-0409d.png WYG0799-0410a.png


一次必得二分第二次必得四分至第
三次必得八分此以未还人计也然每
次还人二百两三次之后本利还尽若
第三次不还则得二百两者一分第二
次不还则至第三次必得二百两者二
分第一次不还则至第三次必得二百
两者四分(以第一次之一分第二次加/倍得二分第三次加倍得四)
(分/)是第三次应得二百两者七分而为
御制数理精蕴 下编卷四 第 36b 页 WYG0799-0409d.png WYG0799-0410a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 37a 页 WYG0799-0410c.png

比也
又法以二百两用三次还银共分七乘
之得一千四百两折半三次亦得本银
之数盖折半三次即以八除也
设如一人卖酒每日比原数加一倍一日卖一斤六
日卖尽问原酒若干
法以一为原酒分数按六日加倍六次
御制数理精蕴 下编卷四 第 37b 页 WYG0799-0410d.png WYG0799-0411a.png


又以一为第六次卖酒分二为第五次
卖酒分四为第四次卖酒分八为第三
次卖酒分十六为第二次卖酒分三十
二为第一次卖酒分并之得六十三分
与每斤十六两相乘得一千零八两为
三率得四率十五两七钱五分即原酒
数也
又法以每斤十六两用六次卖酒共分
御制数理精蕴 下编卷四 第 37b 页 WYG0799-0410d.png WYG0799-0411a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 38a 页 WYG0799-0411c.png

四除也
设如有田一千二百亩分与甲乙丙丁四人种之自
上以下递减一半问各该若干
法以八为甲分四为乙分二为丙分一
为丁分并之得十五分为一率田一千
二百亩为二率以甲八分为三率得四
率六百四十亩即甲田数以乙四分为
御制数理精蕴 下编卷四 第 38b 页 WYG0799-0411d.png WYG0799-0412a.png


丙二分为三率得四率一百六十亩即
丙田数以丁一分为三率得四率八十
亩即丁田数如以甲田六百四十亩折
半即乙田数以乙田三百二十亩折半
即丙田数以丙田一百六十亩折半即
丁田数也
设如有银一万八千零八十八两令甲乙丙三人减
半分之问各该几何
御制数理精蕴 下编卷四 第 38b 页 WYG0799-0411d.png WYG0799-0412a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 39a 页 WYG0799-0412c.png

千零八十八两为二率以甲四分为三
率得四率一万零三百三十六两即甲
所得银数以乙二分为三率得四率五
千一百六十八两即乙所得银数以丙
一分为三率得四率二千五百八十四
两即丙所得银数也盖减半者即自上
而下折半减之也如四折半为二二折
御制数理精蕴 下编卷四 第 39b 页 WYG0799-0412d.png WYG0799-0413a.png


十六两折半即得乙银五千一百六十
八两将乙银再折半即得丙银二千五
百八十四两也
设如有银三千一百六十两分与三等人第一等人
二十名第二等人二十四名第三等人三十名第
二等比一等之银减一倍第三等比二等之银减
一倍问各等每人分银几何
法以四为一等分数二为二等分数一
御制数理精蕴 下编卷四 第 39b 页 WYG0799-0412d.png WYG0799-0413a.png


御制数理精蕴 下编卷四 第 40a 页 WYG0799-0413c.png

四十八分以四分乘一等二十名得八
十分三数相并共得一百五十八分为
一率总银三千一百六十两为二率四
分为三率得四率八十两为第一等每
人所得银数减半得四十两为二等每
人所得银数又减半得二十两为三等
每人所得银数以各等人数乘各等每
御制数理精蕴 下编卷四 第 40b 页 WYG0799-0413d.png WYG0799-0414a.png


并之以合原银数也
御制数理精蕴 下编卷四 第 40b 页 WYG0799-0413d.png WYG0799-0414a.png

