声明:本站书库内容主要引用自 archive.org,kanripo.org, db.itkc.or.kr 和 zh.wikisource.org
卷七百三十八 第 1a 页 WYG0899-0553a.png

太平御览卷七百三十八
宋 李昉等 撰
疾病部一
总叙疾病上
说文曰疾病也疹病加也疢热也痹痨病也疽黄病也
痞入病也
释名曰疾病也客气中人急疾也病并也与正气并在
卷七百三十八 第 1b 页 WYG0899-0553b.png

脉中也痒扬也其气在皮中人摇发之扬出也
尔雅曰痛瘖虺颓玄黄劬劳咎卒瘽瘉鳏戮癙癴㾖痒
疧痹闵逐疚




方言曰南楚

或谓之愈或谓之了或谓之瘳或谓之除奄(于怯/反)渫(音/业)
微也晋楚之间凡病不甚曰奄沟(郭曰半卧/生起也)凡病少愈
而加剧
卷七百三十八 第 2a 页 WYG0899-0553c.png

周易无妄卦曰无妄之

周礼天官下曰


春时有痟首疾夏时有痒疥


嗽上气

又曰医师掌医之政令凡邦之有疾病者有疕疡者造
焉则使医分而治之
礼记曲礼下曰君使士射不能则辞以

卷七百三十八 第 2b 页 WYG0899-0553d.png

又曰曾子寝疾病乐正子春坐于

足童子隅坐而执烛童子曰华而睆大夫之箦与子春
曰止曾子
曰然斯季孙之赐也我未之能易也元起易箦曾元曰
夫子之病革矣不可以变幸而至于旦请敬易之
又丧服大记曰

(声音动人/病欲静也)寝东首于北牖下废床彻亵衣加新衣体一
卷七百三十八 第 3a 页 WYG0899-0554a.png

又曰君于大夫


左传成十五年曰晋侯

之未至公梦

其一曰居肓之上膏之下若我何医至曰

在肓之上膏之下攻之不可达之不及药不至焉不可
为也公曰良医也厚为之礼而归之

卷七百三十八 第 3b 页 WYG0899-0554b.png

知敢问此何神也子产曰若君身则亦出入饮食哀乐
之事也山川星辰之神又何为焉侨闻之君子有四时
朝以听政昼以访问夕以脩令夜以安身于是乎节宣
其气勿使有所壅闭湫底以露其体今无乃壹之则生

又昭上曰晋侯有疾求医于秦秦伯使医和视之曰

不可为也是谓近女室疾如蛊非鬼非食惑以丧志良
卷七百三十八 第 4a 页 WYG0899-0554c.png

气降生五味发为五色徵为五声淫生六

又昭二曰郑子产聘于晋韩宣子曰寡君


熊
神化为黄熊以入于羽渊实为夏郊三代祀之晋为盟
主其或未知祀乎韩子祀夏郊晋侯有间
春秋榖梁传曰季孙行父秃晋郤克跛孙良父𦕈曹公
子手偻同聘于齐齐使秃者御秃者跛者御跛者偻者
卷七百三十八 第 4b 页 WYG0899-0554d.png

移日不解齐有知者曰齐患必此始也
春秋公羊传曰卫絷不立恶

国语鲁语曰子叔声伯如晋郤犨欲与之邑弗受(郤犨/晋卿)
(若成/叔也)归鲍国谓之曰子何以辞苦成叔之邑对曰吾闻
之不厚其栋不能任重重莫若国栋莫若德夫苦成叔
欲两国而无大德亡无日矣譬之如


卷七百三十八 第 5a 页 WYG0899-0555a.png

不陈轸对曰闻夫越人庄舄乎王曰不闻曰越人庄舄
仕楚执圭有顷而病为越声楚王曰舄故越之鄙人今
仕楚执圭贵极矣亦思越不对曰凡人思故在其病也
彼思越则越声不思越则且楚声使人往听之犹尚越
声也今臣虽弃逐之楚岂能无秦声哉
又曰留侯多

汉书曰王章为诸生学长安独与妻居章病无被卧牛
卷七百三十八 第 5b 页 WYG0899-0555b.png

廷人谁踰仲卿者今病困不自激邛乃返涕泣何鄙也
服敛棺周于身土周于椁
魏志曰太傅钟繇有膝疾时华歆亦以高年疾病朝见
皆使虎贲舆上殿就坐后三公

吴志曰吕蒙获关某封爵未下会疾发权时在公安迎
置内殿所以治护者万方募封内有能愈蒙疾者赐千
卷七百三十八 第 6a 页 WYG0899-0555c.png

言笑不然则咄嗟夜不能寐病中瘳为下赦令群臣毕
贺后更增笃权自临视命道士于星辰下为之请命
晋书曰王戎先有吐

物又断宾客
晋书曰乐广字彦辅尝有亲客久阔不复来广问其故
答曰前在坐蒙赐酒方欲饮见杯中有蛇意甚恶之既饮
而

卷七百三十八 第 6b 页 WYG0899-0555d.png

曰所见如初广乃告其所以客豁然意解沉疴顿愈
又风俗通曰予之祖郴为汲令以夏至日请主簿杜宣
赐酒时北壁上有悬弓照于杯中其影如蛇宣畏恶之
然不敢不饮其日便得病云蛇入腹郴召宣于故处设
酒杯中有一蛇因谓宣此乃壁上弓影耳非他怪宣意
遂解甚夷怿
又曰皇甫谥字士安因病服寒食散而性与之忤每委
卷七百三十八 第 7a 页 WYG0899-0556a.png

久婴笃

违诸节度辛苦荼毒于今七年隆冬祼

闷加以咳逆或若温疟或类伤寒浮气流肿四支酸重
于今困劣
方数十卷
沈休文宋书曰谢述有心虚疾性理时或

卷七百三十八 第 7b 页 WYG0899-0556b.png

裴子野宋略曰殷景仁入居西州疾笃上为之累息敕
西州道上不得有车声
谢绰宋拾遗曰宋悫表曰臣昔贫贱时尝

臣斋勤苦七日臣昼夜梦见一童子青衣持缣广数寸
与臣臣问之用此何为荅曰西王母符也可服之服竟
便觉一二日病差
梁书曰范云忽中

卷七百三十八 第 8a 页 WYG0899-0556c.png

曰朝闻道夕死可矣而况二年文伯乃下火而壮焉重
衣以覆之
南史曰褚澄善医术建元中为吴都太守百姓李道念
以公事到澄见谓汝有重病荅曰旧有冷病至今五年
众医不差澄为诊谓曰汝病非冷非热当是食鸡子过
多所致今取蒜一升煮服仍吐一物如升涎裹之动开
看是鸡雏羽翅瓜距具足能行走澄曰此未尽更服所
卷七百三十八 第 8b 页 WYG0899-0556d.png

北史曰齐兰陵王长恭有战功帝忌之人谓长恭勿预
事长恭然其言未能退及江淮寇扰恐复为将叹曰我
去年面肿今何不发自是有疾不疗
后魏书曰李谐为人短小六指因瘿而举颐因跛而缓
步因謇而徐言人言李谐善用三短
北史曰周裴侠尝遇

惊
卷七百三十八 第 9a 页 WYG0899-0557a.png

祐其勤恪也
唐书曰太宗谓侍臣曰治国与养病无异也病人觉愈
弥须将护若有触犯必至殒命治国亦然天下稍安尤
须兢慎若便纵逸必至丧败
又曰有患应病者问医官苏澄云自古无此方今吾所
撰本草网罗天下药物亦谓尽矣试将读之应有所觉
其人每发一声腹中辄应唯至一药再三无声过至他
卷七百三十八 第 9b 页 WYG0899-0557b.png

老子曰知不知上不知知病圣人不病以其病病夫唯
病病是以不病
庄子曰尧以天下让许由许由不受又让于子州支父
子

方且治之未暇治天下也
又曰子耒有病喘喘然将死其妻子环而泣之子黎往
问之倚其户与之语曰伟哉造化以女为鼠肝乎以女
卷七百三十八 第 10a 页 WYG0899-0557c.png

于人不翅为父母(言阴阳于人/甚于父母)
又曰南荣□曰里人有疾里人问之病者能言其病病
犹未病也若

(彪曰加/增加也)

列子曰龙叔谓文摰曰子之术微矣吾有疾病子能已
乎文挚曰唯命所听然先言子所病之證龙叔曰吾乡
誉不以为荣国毁不以为辱得而弗喜失而弗忧视生
卷七百三十八 第 10b 页 WYG0899-0557d.png

叔背明而
之心矣方寸之地虚矣几圣人也子心六孔流通一孔
不达今以圣智为病者或由此乎非吾浅术所能已也
又曰秦人逢氏有子少而慧及壮而有迷罔之疾闻歌
以为哭视白以为黑飨香以为圬尝甘以为苦行非以
为是意之所之天地四方水火寒暑无不倒错者焉
列子曰鼻将窒者先觉燋朽体将僵者先亟奔佚心将
卷七百三十八 第 11a 页 WYG0899-0558a.png

又曰宋阳里华子中年病忘朝取而夕忘夕与而朝忘
在𡍼则忘行在室则忘坐不识先后不识今古鲁有儒
生自媒能治之华子之妻以居室之半请其方儒生曰
吾试化其心变其虑庶几其瘳乎于是试露之而求衣
饥之而求食幽之而求明生欣然告其子曰疾可已也
然吾方密傅
年之病一日都尽
卷七百三十八 第 11b 页 WYG0899-0558b.png

泣之请谒医季梁谓杨朱曰吾子不肖如此之甚汝
奚不为我歌以晓之乎其子弗晓终谒三医而季梁
之疾自瘳
墨子曰墨子病洗鼻问曰先生以鬼神为明福善祸恶
今先生圣人也何故病墨子曰病者多方有得之劳苦
有得之寒暑今有百门而闭其一贼何处不入哉
管子曰凡国都皆有养疾聋盲喑哑跛躄偏枯不耐自
卷七百三十八 第 12a 页 WYG0899-0558c.png

尹子曰与死者同病难为良医与亡国同道不可为谋
又曰人将疾也必先不甘鱼肉之味
韩子曰秦昭王有疾百姓买牛而家为王祷
治也
淮南子曰土地各以类生人是故山气多男泽气多女
水气多瘖风气多聋林气多疟木气多伛(生子多/有此疾)岸下
卷七百三十八 第 12b 页 WYG0899-0558d.png

气多寿谷气多痹丘气多狂平气多仁(下而/平也)陵气多贪
(象陵/积聚)
春秋后语曰齐桓公六年越医扁鹊过齐桓侯客待之
入朝见曰君有疾在腠理不治将深(腠理皮/肤也)桓侯曰寡
人无疾扁鹊出桓侯谓左右曰医之好利欲以不病为
功后五日复见曰君疾在血脉后五日复见曰疾在肠
胃后五日见桓侯而还走桓侯使人问其故曰疾在骨
卷七百三十八 第 13a 页 WYG0899-0559a.png

战国策曰扁鹊见秦武王示之病扁鹊请除之左右曰
君
以告扁鹊鹊怒而投其石曰君与智者谋之而与不智
者败之使秦政如此则一举而亡国矣
韩诗外传曰人主之病十有二发非有贤医莫能治也
何谓十二发曰痿瘚逆胀满支隔盲烦喘痹风贤医治
之如何曰省事轻刑则痿不作无使小民饥寒则蹶不
卷七百三十八 第 13b 页 WYG0899-0559b.png

无使府库充实则满不作无使群臣纵恣则支不作无
使下情不上通则隔不作上则恤下则盲不作法令奉
用则烦不作无使下怨则喘不作无使贤人伏匿则痹
不作无使百姓歌吟诽谤则风不作夫重臣群下者人
主之心腹支体也心腹支体无患则人主无疾矣故非
有贤医莫能治也人皆有此十二疾而不用贤医则国
非其国也
卷七百三十八 第 14a 页 WYG0899-0559c.png


病三月不愈孤闻人臣之道主疾臣忧且吴王遇孤恩
泽甚厚恐疾之无瘳也唯先生卜焉范蠡曰今日日展
阳阴上下和亲无相入者法日天一救且何忧哉王不
死明矣到己巳当有瘳也
吕氏春秋曰齐王疾

子曰王疾可已虽然必杀挚非怒王则不可治怒而挚
必死太子请之文挚往而不至三齐王已怒文挚至不
卷七百三十八 第 14b 页 WYG0899-0559d.png


物理论曰赵简子有疾扁鹊诊侯出曰疾可治也而必
杀医焉以告太子太子保之扁鹊频召不入入而着履
登

通血脉畅达也
太平御览卷七百三十八