声明:本站书库内容主要引用自 archive.org,kanripo.org, db.itkc.or.kr 和 zh.wikisource.org
卷五十一 第 1a 页 WYG0731-0753c.png

农政全书卷五十一
明 徐光启 撰
荒政(救荒本草/)
卷五十一 第 1b 页 WYG0731-0753d.png

白参一名识美一名文希生河内川谷及冤句般阳续
山并淄齐潞随归州而江淮荆湖州郡皆有今辉县太
行山边亦有之苗长一二尺丛生崖坡间叶似枸杞叶
微长而有乂牙锯齿开紫花根如葵根赤黄色中正白
实者佳味微苦性微寒无毒恶防已反藜芦又有杏叶
沙参及细叶沙参气味与此相类但图经内不曾该载
此二种叶苗形容未敢并入本条今皆另条开载
卷五十一 第 2a 页 WYG0731-0754a.png

熟食之
卷五十一 第 3a 页 WYG0731-0754c.png

卷五十一 第 3b 页 WYG0731-0754d.png

荆州山谷今处处有之苗高数尺干粗如箭面有叶如
鸡距又似大柳叶而宽青色稀疏叶近茎微紫茎端碧
白开淡黄白花如石榴嘴而大四垂向下覆长蕊花心
有檀色每一颗须五六花子色圆如梧桐子生于枝叶
间每叶一子不在花中此又异也根色白形如松子壳
四向攒生中间出苗又如葫蒜重叠生二三十瓣味甘
辛平无毒一云有小毒又有一种开红花名山丹不堪
卷五十一 第 4a 页 WYG0731-0755a.png

救饥 采根煮熟食之甚益人气又云蒸过与蜜食
之或为粉尤佳
玄扈先生曰尝过根本嘉蔬不必救荒
卷五十一 第 5a 页 WYG0731-0755c.png

卷五十一 第 5b 页 WYG0731-0755d.png

太山山谷及舒州滁州均州今南阳府马鞍山亦有苗
高一二尺茎斑叶似竹叶阔短而肥厚叶尖处有黄点
又似百合叶却颇窄小叶下结青子如椒粒大其根似
黄精而小异节上有颜味甘性平无毒
救饥 采根换水煮极熟食之
卷五十一 第 6a 页 WYG0731-0756a.png

卷五十一 第 6b 页 WYG0731-0756b.png

名地门冬或名筵门冬或名巅棘或名淫羊食或名管
松生奉高山谷及建州汉州今处处有之春生藤蔓大
如钗股长至丈馀延附草木上叶如茴香极尖细而疏
滑有逆刺亦有涩而无刺者其叶如丝杉而细散皆名
天门冬夏生白花亦有黄花及紫花者秋结黑子在其
根枝傍入伏后无花暗结子其根白或黄紫色大如手
指长二三寸大者为胜其生高地根短味甜气香者上
卷五十一 第 7a 页 WYG0731-0756c.png

臭者下亦可服味苦甘性平大寒无毒垣衣地黄及贝
母为之使畏曾青服天门冬误食鲤鱼中毒

救饥 采根换水浸去邪味去心煮食或晒乾煮熟
入蜜食
卷五十一 第 8a 页 WYG0731-0757a.png

卷五十一 第 8b 页 WYG0731-0757b.png

昌一名当陆一名章陆尔雅则谓之蓫广雅则谓之马
尾亦谓之苋陆生咸阳川谷今处处有之苗高三四尺


阔而长根如人形者有神亦有赤白二种花赤根亦赤
花白根亦白赤者不堪服食伤人乃至痢血不已白者
堪服食亦有一种名赤昌苗叶绝相类不可用须细辨
之商陆味辛酸一云味苦性平有毒一云性冷得大蒜
卷五十一 第 9a 页 WYG0731-0757c.png

救饥 取白色根切作片子煠熟换水浸洗净淡食
得大蒜良凡制薄切以东流水浸二宿捞出
与豆叶隔间入甑蒸从午至亥如无叶用豆
依法蒸之亦可花白者年多仙人采之作脯
可为下酒
卷五十一 第 10a 页 WYG0731-0758a.png

卷五十一 第 10b 页 WYG0731-0758b.png

羊蓍一名禹葭一名禹馀粮生随州陆州及函谷堤坂
肥土石间久废处有之今辉县山野中亦有叶似韭叶
而长冬夏长生根如穬麦而白色出江宁者小润出新
安者大白大者苗如鹿葱小者如韭味甘性平微寒无
毒地黄车前为之使恶款冬苦瓠苦芙畏木耳苦参青
蘘
救饥 采根换水浸去邪味淘洗净蒸熟去心食
卷五十一 第 11a 页 WYG0731-0758c.png

卷五十一 第 11b 页 WYG0731-0758d.png

有种者苗高七八尺一科十数茎叶如楮叶而不花叉
面青背白上有短毛又似苏子叶其叶间出细穗花如
白杨而长每一朵凡十数穗花青白色子熟茶褐色其
根黄白色如手指粗宿根地中至春自生不须藏种根
味甘性寒
救饥 采根刮洗去皮煮极熟食之甜美
卷五十一 第 12a 页 WYG0731-0759a.png

卷五十一 第 12b 页 WYG0731-0759b.png

汉中山谷今近郡山谷亦有嵩山茅山者佳苗淡青色
高二三尺茎作蒿

三五乂皆有锯齿小刺开花深碧色亦似刺蓟花或有
黄白花者根长如指大而肥实皮黑茶褐色味苦甘一
云味甘辛性温无毒防风地榆为之使
救饥 采根去黑皮薄切浸二三宿去苦味煮熟食
亦作煎
卷五十一 第 13a 页 WYG0731-0759c.png

卷五十一 第 13b 页 WYG0731-0759d.png

戎卫衡州并嵩岳石碛上今池泽处处有之叶似蒲而
匾有脊一如剑刅其根盘屈有节状如马鞭

引三四小根一寸九节者良节尤密者佳亦有十二节
者露根者不可用又一种名兰荪又谓溪荪根形气色
极似石上菖蒲叶正如蒲无脊俗谓菖蒲生于水次失
水则枯其菖蒲味辛性温无毒秦皮秦芃为之使恶地
胆麻黄不可犯铁令人吐逆
卷五十一 第 14a 页 WYG0731-0760a.png

玄扈先生曰难食
卷五十一 第 15a 页 WYG0731-0760c.png

卷五十一 第 15b 页 WYG0731-0760d.png

间谓之燕葍根千叶者呼为缠枝牡丹亦名穰花生平
泽中今处处有之延蔓而生叶似山药叶而狭小开花
状似牵牛花微短而圆粉红色其根甚多大者如小箸
粗长一二尺色白味甘性温
救饥 采根洗净蒸食之或晒乾杵碎炊饭食亦好
或磨作面作烧饼蒸食皆可久食则头晕破
腹间食则宜
卷五十一 第 16a 页 WYG0731-0761a.png

卷五十一 第 17a 页 WYG0731-0761c.png

卷五十一 第 17b 页 WYG0731-0761d.png

丛生叶似蒲叶而肥短叶背如剑脊样叶丛中间撺葶
上开淡粉红花俱皆六瓣花头攒开如伞盖状结子如
韭花蓇葖其根如鹰爪黄连样色如墐泥色味甘
救饥 采根揩去皴及毛用水淘净蒸熟食或晒乾
炒熟食或磨作面蒸食皆可
卷五十一 第 18a 页 WYG0731-0762a.png

卷五十一 第 18b 页 WYG0731-0762b.png

撺生茎乂稍头开小白花众花攒开如伞盖状比蛇床
子花头又大结子比蛇床子亦大其根比家胡萝卜尤
细小味甘
救饥 采根洗净去皮生食亦可
卷五十一 第 19a 页 WYG0731-0762c.png

卷五十一 第 19b 页 WYG0731-0762d.png

五寸叶似韭叶而阔瓦陇样叶中撺葶出穗似鸡冠苋
穗而细小开淡红花微带紫色结小蒴儿其子似大蓝
子而小黑色根类独颗蒜又似枣形而白味甜性寒
救饥 采取根添水久煮极熟食之不换水煮食后
腹中鸣有下气
卷五十一 第 20a 页 WYG0731-0763a.png

卷五十一 第 20b 页 WYG0731-0763b.png

叶似菉豆叶微尖

微团味甜
救饥 采根煮熟食之
卷五十一 第 21a 页 WYG0731-0763c.png

卷五十一 第 21b 页 WYG0731-0763d.png

萄条稍细藤颇紫色其叶似家山药叶而大微尖根比
家山药极细瘦甚硬皮色微赤味微甜温平无毒
救饥 采根煮熟食之
卷五十一 第 22a 页 WYG0731-0764a.png

卷五十一 第 22b 页 WYG0731-0764b.png

又似赤雹儿叶茎方茎叶俱有毛刺每叶间出一细藤
延蔓而生开五瓣尖碗子黄花结子如马㼎(音/雹)大生青
熟红根形如鸡弹微小其皮土黄色内则青白色味微
苦性寒与酒相反
救饥 掘取根换水煮浸去苦味再以水煮极熟食
之
卷五十一 第 23a 页 WYG0731-0764c.png

卷五十一 第 23b 页 WYG0731-0764d.png

蒿

间开紫花根似葵根而粗如拇(音/母)指大皮色灰中间白
色味甜性微寒本草有沙参苗叶茎状所说与此不同
未敢并入条下今另为一条开载于此
救饥 掘取根洗净煮熟食之
卷五十一 第 24a 页 WYG0731-0765a.png

卷五十一 第 24b 页 WYG0731-0765b.png

长锯齿叶硬厚背白其叶似地榆叶而细长开黄花根
如指大长三寸许皮赤内白两头尖

救饥 采根煮熟食生食亦可
卷五十一 第 25a 页 WYG0731-0765c.png

卷五十一 第 25b 页 WYG0731-0765d.png

叶似桔梗叶颇长

形类沙参如手指粗其皮灰色中间白色味甜
救饥 采根煮熟生食亦可
卷五十一 第 26a 页 WYG0731-0766a.png

卷五十一 第 26b 页 WYG0731-0766b.png

似蒲而短背起剑脊其根形如蒜瓣味甜
救饥 采根煠熟水浸淘净油盐调食
玄扈先生曰此草中颜神用
卷五十一 第 27a 页 WYG0731-0766c.png

卷五十一 第 27b 页 WYG0731-0766d.png

分生茎叶其叶似菊叶而阔大微有艾香每茎五七排
生如一大叶稍间开紫花根似野胡萝卜根而带黪白
色味苦
救饥 采根煠熟水浸淘去苦味油盐调食
卷五十一 第 28a 页 WYG0731-0767a.png

卷五十一 第 28b 页 WYG0731-0767b.png

初生桑科小叶微短又似桔梗叶微长开花似铃铎样
淡红紫花根如母指大皮色苍肉黪白色味甜
救饥 采根煮食
卷五十一 第 29a 页 WYG0731-0767c.png

卷五十一 第 29b 页 WYG0731-0767d.png

叶头颇团而不尖其叶嫩薄又似牛尾菜叶亦长窄其
根如芽根而嫩皮色灰黑味甜
救饥 掘根洗净煮熟油盐调食
卷五十一 第 30a 页 WYG0731-0768a.png

卷五十一 第 30b 页 WYG0731-0768b.png

每五叶攒生状如一叶其叶花乂有小锯齿叶间生蔓
开五瓣黄花根又甚多其根形如香附子而须长皮黑
肉白味甜
救饥 采根换水煮熟食
农政全书卷五十一