声明:本站书库内容主要引用自 archive.org,kanripo.org, db.itkc.or.kr 和 zh.wikisource.org
卷五 第 1a 页 WYG0651-0168a.png

頖宫礼乐疏卷五
明 李之藻 撰
丝音疏(其器/琴瑟)
八音以丝为君丝以琴为君琴出乎器入乎觉而瑟亦
类之琴者禁也禁止其邪以正人心瑟者闭也所以惩
忿窒欲正德也朱襄之世迟春而黄落盛夏而痁枯乃
命士达作五弦之琴以来阴气伏羲氏斲桐为七尺二
卷五 第 1b 页 WYG0651-0168b.png

为三十六弦之瑟以修身理性以合天人之和女皇氏
用五弦之瑟于泽丘动阴声极其数为五十弦听之极
悲乃破为二十五弦而或谓神农制洞越练朱五弦之
瑟或谓瞽瞍有十五弦之瑟而舜益之为二十三弦至
郭璞又有二十七弦之说陈𤾉论琴专取五弦以为倍
之则十弦四之则二十弦而其论瑟也又以五弦十五
弦为小瑟二十五弦为中瑟五十弦为大瑟大传亦曰
卷五 第 2a 页 WYG0651-0169a.png

谓之洒明堂位曰大琴大瑟中琴小瑟四代之乐器也
然则琴瑟之有大小也自古记之大都琴音易良瑟音
静好两者必相须而为用亦异制而同音而声应欲其
相保细大欲其不踰是故大琴必以大瑟配之中琴必
以小瑟配之所以使大不陵细不抑而和平之韵从是
乎出也乐有五声七始十二律正变倍半备乐备制取
数参差非特琴瑟为然钟磬之县笙竽之管多寡亦各
卷五 第 2b 页 WYG0651-0169b.png

七弦大瑟小瑟总之不过二十五弦然而律度理数无
不具备少固不可多亦奚为即所谓雅琴颂琴雅瑟颂
瑟者以义揆之雅以用之燕享或从简便颂以用之郊
庙制取靓严岂必以弦之多寡定琴瑟大小之等乎雅
乐失传赖有琴笙二者尚在虽于古律有间然以歌声
高下协之则人声即是律准虽百世可知也以笙定琴
以琴定瑟以琴瑟协歌咏则八音俱定而雅乐可兴是
卷五 第 3a 页 WYG0651-0169c.png

周礼瞽矇掌教琴瑟用以养性情美教化动天地格鬼
神端必由之风雨动于师旷寒暑变于师襄伯牙鼓而
六马仰秣贺令鼓而防风夜舞非其验欤声之灵变神
与之协心之精微声亦与之通孔子鼓瑟于室而声变
于狸之抟鼠闵子知之邻客弹琴于屏而声动于螳之
向蝉蔡邕讶之入耳而会心聆音而彻理有其理斯涉
其境豋圣师之庭回琴点瑟形而上者夫固有所待也
卷五 第 3b 页 WYG0651-0169d.png

思问弦歌六奏不可不绎其旨为作琴瑟谱
琴诂
古者造琴削以峄阳之桐絙以檿桑之丝徽以丽水之
金轸以昆山之玉其名则有临岳承露龙池龙龈凤沼
凤翅咮舌雁足其品则有绿绮焦尾玉床响泉韵磬清
音其调则有缦角清商正调缦宫𦂳羽其曲则尧有神
人畅舜有思亲操禹有襄阳汤有训佃文有拘幽周公
卷五 第 4a 页 WYG0651-0170a.png

至诗三百篇大抵皆可弦可歌之诗也其制以律为尺
通长五尺五寸合于河图全数龈岳中间五尺以当大
衍首广九寸为太阳数尾广六寸为太阴数肩广一尺
为中央全数刳其中则太虚之理具弦其外则妙应之
用该而陈𤾉乐书谓长三尺六寸六分象期日也广六
寸象六合也弦有五象五行也腰广四寸象四时也前
广后狭象尊卑也上圆下方象天地也徽十有三象十
卷五 第 4b 页 WYG0651-0170b.png

乐之主也五分其身以三为上二为下参天二地之义
也盖圣人之制其义广大无所不可附而合焉至谓中
琴三尺六寸六分大琴八尺一寸然则前所比象谓何
况中琴不及大琴之半而音律安协耶彼盖不知大者
黄钟之尺中者大蔟之尺小者姑洗之尺各用正律之
管为度周礼所谓以十二律为之度数是也维瑟亦然
明乎律度之尺而三等琴制大抵不甚相远是故中声
卷五 第 5a 页 WYG0651-0170c.png

古而扬雄谓陶唐氏始加二弦以会君臣之恩桓谭谓
文王加少宫少商释知匠谓文武各加一弦为文武弦
又有谓颂琴十弦蔡邕九弦孙登一弦郭璞二十七弦
乃至有宋郊庙燕享增以两仪弦十二律弦益复樊然
异制总之非诞则迂不足具论惟是舜歌南风琴取五
弦太音希声亦自一时之制而李照陈𤾉遂欲去二弦
只存五弦然则七音八十四声将安寄乎有七弦故有
卷五 第 5b 页 WYG0651-0170d.png

曲辄弃不用至于七弦宫位迁史谓居中央世俗则谓
一弦为宫次弦为商三弦为角而徵而羽而少宫少商
以次序列五音清浊大抵其序如是然而旋宫之法固
不可以若是拘也音以弦分律随徽定虽体无陵犯大
律常在大弦小律常在小弦然而旋宫无定位则黄钟
亦无定在俗谓一弦黄钟二弦太蔟三弦姑洗而蕤林
南应以次列之又不可以若是拘也琴有大中小三等
卷五 第 6a 页 WYG0651-0171a.png

换顾宫旋而律不旋黄钟者万事之根本亦诸调清浊
高下之权衡也故定律正调先求黄钟为本转弦缓急
审定其声汉志有之弦以缓急清浊然而清浊之序协
律最难吹律以定弦古人之本法也按笙以定弦今人
之捷法也虽有八十四音而笙之七簧足以定之此执
简驭繁之道也律有十二当用惟七是为七始不用有
五是为五降孰为均主而以相生之法推之其数可得
卷五 第 6b 页 WYG0651-0171b.png

以自龈至中徽为浊声中徽至四徽为中声上至一徽
为清声故姜夔有上中下准之说以配黄钟正倍半律
之度而每准各具十二律声按弦附木取之求中声于
七徽以为一弦七徽中声之始以定黄钟不知丝音尚
宫古乐和缓所谓中声乃在十徽九徽之间盖有说焉
十徽于琴体得四之一九徽得三之一黄钟损益上下
相生此其正位是以琴道尚之必求黄钟于此七徽以
卷五 第 7a 页 WYG0651-0171c.png

黄钟之所寓也左氏曰先王之乐以节百事故有五节
迟速本末以相及中声以降五降之后不容弹矣琴从
十徽至五徽凡五节亦曰五降降也者自浊渐清之谓
也十而九九而八八而七七而六六而五此谓五节五
节而外浊益浊清益清中声不寓焉虽有馀徽非雅乐
之所用也唐人纪琴先以管色合字定宫弦乃以宫弦
下生徵徵上生商上下相生终于少商下生隔二上生
卷五 第 7b 页 WYG0651-0171d.png

琴先吹黄钟以琴合之声合无差以次遍合诸声又谓
七弦隔一调之六弦皆应于第十徽惟第三弦独应于
十一徽备论其理今以相生位置依法推求有瞭然于
指下者按十徽弹一弦吹笙以求黄钟之律而得焉其
散音即林钟是黄钟之子也按九徽则林钟之子所谓
太簇者也而黄钟之本位固在第三弦之散声是故三
弦散声尝与初弦十徽实音应三弦当五音琴中为君
卷五 第 8a 页 WYG0651-0172a.png

为黄钟母按九而得所生之林钟故黄林二律一弦与
三弦相应也二四之相应亦然三弦按十为太簇按九
为姑洗散声为南吕四弦散声为太簇按十为林钟按
九为南吕故求太南者多于三四之间鼓之皆应而三
与五则不相应五弦散音姑洗也二弦按九亦姑洗也
弦改三而用二徽改十而用九一为宫二为商三为角
凡角音必按九而后叶也而姑洗之母南吕则五弦按
卷五 第 8b 页 WYG0651-0172b.png

求之至于太夹蕤夷无五律则又在十九两徽之间一
大吕二夹钟三蕤宾四夷则五无射而其散音则大吕
三(应钟/同)夹钟四蕤宾五(仲吕/同)夷则六无射七皆相应也
而又有紧其弦以十一徽定者一弦实黄散夷(二弦/同)二
弦实太散无三弦实仲散大(四弦/同)四弦实林散夹五弦
实南散仲皆下一律而六与一七与二同焉所谓一合
二四三上四尺五工六合七四者皆吹笙可定者也而
卷五 第 9a 页 WYG0651-0172c.png

而散蕤二三吹一皆实姑而散应调有高下故弦有𦂳
缦而协律者因焉总其大端以自一至七次第定之则
十徽之序黄太仲林南黄太也九徽之序太姑林南应
太姑也十九之间大夹蕤夷无大夹也小弦中则大弦
倍大弦中则小弦清其大较也八徽以下十二徽以上
仿此皆可推定而十二以上过浊歌则声咽七徽以下
过清歌则渐焦是故雅音不用焉谱色有十六然太常
卷五 第 9b 页 WYG0651-0172d.png

蕤宾之勾林钟之尺南吕之工应钟之凡清黄之六清
太之五而已其馀设而不用犹隋之所谓哑钟也然而
太古琴音并勾六五鲜用絙而尚清繁而有节大声不
喧哗而流漫小声不湮灭而不闻其要归于雅澹平中
使人听之而欲心平躁心释故足术也黄钟大吕之均
正调也三弦十一徽实音与五弦之散音应者也(取琴/二张)
(一按十徽一按十一徽每弦依前吹/笙定之下者即黄钟高者即大吕)林钟夷则之均缦
卷五 第 10a 页 WYG0651-0173a.png

(钟调大吕调缦/三弦即夷则调)太蔟夹钟之均缦宫调也四弦按十一
徽与一六散声应一六为宫也(林钟调缦一六即太蔟/调夷则调缦一六即夹)
(钟/调)姑仲蕤三均𦂳羽调也五弦按十一徽与二七散声
应五为羽也(黄钟调𦂳五即仲吕调大吕调𦂳五即蕤/宾调别定一琴每弦九徽实音与蕤宾十)
(徽实音同/即姑洗调)南无应三均清商调也二七按十一徽与散
四应二七为商也(姑洗调𦂳二七即南吕调仲吕调𦂳/二七即无射调蕤宾调𦂳二七即应)
(钟/调)而黄大二均宫在三弦散声太夹二均宫在四弦散
卷五 第 10b 页 WYG0651-0173b.png

在七弦皆取散声以为均主而一弦二弦则第取实音
应和而已不取散声故不名为均主也大抵琴主散声
实音次之泛音郑声君子弗贵是以左手绰注吟猱右
手疾徐轻重雅乐禁焉琴理虽渊雅音尚简指法大略
可得而论右中指向内为勾向外为剔食指向内为抹
向外为挑大指向内为托向外为擘一勾一挑同声为
撮抹擘同声亦为撮上生者撮三弦中隔一弦名小间
卷五 第 11a 页 WYG0651-0173c.png

相应若散声在大弦按声在小弦则左大指按之散声
在小弦按声在大弦则左中指按之而其要在于习操
缦学记曰不学操缦不能安弦操缦者操持歌声令极
缓缦歌永言声依永是也声不依琴瑟则不永丝音短
促无操缦之法以为之节且不能逐匏竹何以永歌声
永歌声则未有不寻操缦者矣古操缦法有十六字者
有十三字者皆以二段为之章以一章为歌声之准每
卷五 第 11b 页 WYG0651-0173d.png

节有八象八卦也段有二象两仪也总为一章阴阳一
太极也金以钟玉以磬节以抟拊抟拊不欲其有声是
故韦表而糠裹凡十六字者倍之三十二凡十三字者
倍之二十六而八节无改焉歌于是乎永矣依也者依
此节也操缦二段配歌一声众乐从之记所谓啴谐缦
易之音其法如是而俗琴乃一字为一弹吟揉擽擘伦
龊绰璅之音出而雅道远矣此可登歌清庙与金石并
卷五 第 12a 页 WYG0651-0174a.png

谱乃谓按徽声短莫若散弹则声洪而长夫散音之长
也与有几不与按徽实音相应则意味索然况所谓散
音亦似是而非者乎
卷五 第 13a 页 WYG0651-0174c.png

卷五 第 13b 页 WYG0651-0174d.png

身通长五尺五寸首广九寸尾广六寸肩广一尺龈岳
中间五尺首通足中高二寸七分傍高二寸尾通足中
高二寸傍高一寸五分岳以枣雁足以黄杨腹下龙池
八寸凤沼四寸中藏天地二柱天柱圆厚七分居四五
徽界地柱方厚六分居八九徽界若定位小差近上则
损上声近下则损下声
卷五 第 14a 页 WYG0651-0175a.png

卷五 第 14b 页 WYG0651-0175b.png

下诸弦贴之第二条太姑林南应对九徽下第三条太
夹蕤夷无对十徽九徽之间各贴之按弦弹之其第六
弦与第一弦同第七弦与第二弦同
鼓琴定弦法
郑世子论琴专以十徽九徽为主其说曰凡各弦散声
为本律之正音第十徽为散声之母能生本律第九徽
实音为散声之子本律所生也惟此两徽雅乐尚之不
卷五 第 15a 页 WYG0651-0175c.png

实音为商三弦十一徽实音为角四弦十徽实音为徵
五弦十徽实音为羽六弦十徽实音为少宫七弦十徽
实音为少商此古所谓正调也俗以散声为正调非也
解弦更张吹律定之不能得合律之管当以笙代俗笙
取新点者亦可拔出笙簧而单吹之(朱子曰每疑七弦/隔一调之六弦皆)
(应于第十徽而第三弦独应于第十一徽调之乃应及/思而得之七弦散声为五声之正而大弦十二律之位)
(又众弦散声之所取正也故逐弦之五声皆自东而西/相为次第其大弦会于十徽则一与三者角与散角应)
卷五 第 15b 页 WYG0651-0175d.png

(一徽则羽与散羽应也义各有当初不相须故不同会/于一徽也旋宫诸调之法古人随月用律今乃谓不必)
(转轸促弦但依旋宫法抑按之恐难如此泛论当每宫/指定各以何声取何弦为倡各以何弦取何律为均乃)
(见详实又以礼运正义推之则每律各为一宫每宫各/有五调而其每调用律取声亦各有法此为琴之纲领)
(而说者罕及乃阙典也按此所论十徽十一徽与旋宫/转弦最切琴理特以四弦为宫则取七弦之中然七弦)
(琴之宫即是五弦之宫当在三弦也蔡元定之律亦取/第四弦为宫此古夹钟调俗呼清徵调者也老者歌之)
(则揭不起失之太高冷谦改用第二弦为宫音乃古无/射调俗呼清商调者也童子歌之则拽不出失之太下)
(今以第三弦为宫音比冷高一律比蔡低一律古之正/调俗呼清角调欲求轩辕之乐当必由此不拘老幼皆)
卷五 第 16a 页 WYG0651-0176a.png

吹合字上第一弦按第十徽弹之令与笙音同是为黄
钟其散音即林钟
次吹四字上第二弦按第十徽弹之令与笙音同是为
太簇其散音即南吕
次吹上字上第三弦按第十徽弹之令与笙音同是为
仲吕散音即黄钟
次吹尺字上第四弦按第十徽弹之令与笙音同是为
卷五 第 16b 页 WYG0651-0176b.png

次吹工字上第五弦按第十徽弹之令与笙音同是为
南吕散音即姑洗若按十一徽弹之与笙音同实音
为南吕散音为仲吕今大成乐皆以仲吕为角此弦
宜按十一徽求之
其第六弦散声与第一弦散声相应第七弦散声与第
二弦散声相应此五声为均之琴也吹笙定位毕复
照调弦法再详定之
卷五 第 17a 页 WYG0651-0176c.png

周礼钟师掌金奏磬师教缦乐缦乐即操缦也操缦引
乃古曲名操之为言持也缦之为言缓也其谱拟弦音
而作然有其义定当达理定者言定弦之人当达定弦
之理而后弦可定也下二句咏叹之前后二段合此二
段方成歌之一声歌之所由永也
十三字操缦
前段名曰金声 定当达理定 达理定 定当达理定
卷五 第 17b 页 WYG0651-0176d.png

正应正和同 正和同 正应正和同
学操缦者学节奏为至要每段句首有圈是其总节每句
字傍有点是其细节总节前段击钟为金声后段击磬
为玉振此谓始终条理其细节不欲有声只以抟拊节
之或点识亦可也二段一章配歌一声歌彼一字弦此
二段二段既毕一字方终勿令歌声先尽而弦声未尽
勿令弦声先终而歌声未终弦与歌相依以永此操缦
卷五 第 18a 页 WYG0651-0177a.png

歌句也叹者继其声也诗辞之外应更有叠字散声以
叹发其趣曰弄曰引曰叠字曰散声皆操缦之别名也
此操缦古引有四义曰正曰应曰和曰同正者本弦散
声定达二字是也应者别弦实音与本弦同声相应者
当字是也和者散声相生理字是也同者齐撮两弦成
音句尾定字是也定当二声为同达理二字为和相生
者宫生徵徵生商商生羽羽生角黄生林林生太太生
卷五 第 18b 页 WYG0651-0177b.png

无无生仲仲又生黄阳律阴吕互相倡和者是也以律
应律以吕应吕曰应以律和吕以吕和律曰和两阳两
阴同而不和阴阳倡和和而不同琴瑟谱中皆有正应
和同四义具此四义谓之操缦其定律之法只取十徽
为母十徽寻不见方去九徽寻假如正调十徽按一而
散三应为宫按二而散四应为商至按三则不与散五
相应须按二弦九徽乃与五应至四与六五与七则仍
卷五 第 19a 页 WYG0651-0177c.png

弹散实相应散声在大弦按声在小弦则大指按之散
声在小弦按声在大弦则中指按之俗惟禁小指古亦
禁无名指法从简以省繁声盖郑卫之声贵泛音而尚
吟猱雅颂之声贵实音而尚齐撮是以古乐用撮十居
其三笙不能以独簧成音必合三两簧琴不能以独弦
成音必撮两弦先王之乐琴瑟笙簧未有不相合者杂
比曰音单出曰声若琴瑟之专一谁能听之是所以尚
卷五 第 19b 页 WYG0651-0177d.png

音切宜忌之
操缦二谱之节
十三字 正应正和同 正和同 正应正和同
十六字 正应正和正应正和正应正应正和正应
右操缦二谱后谱增三字然每段俱只八节字可增
节不可增其十三字者有正应和同十六字者只正
应和盖十三字者弦声有间断故用齐撮十六字者
卷五 第 20a 页 WYG0651-0178a.png

左
琴乐章谱
迎神乐奏咸和之曲(仲吕之羽太蔟/起调太蔟毕曲)
卷五 第 21a 页 WYG0651-0178c.png

卷五 第 22a 页 WYG0651-0179a.png

奠帛初献乐奏宁和之曲(仲吕之羽太蔟/起调太蔟毕曲)
卷五 第 23a 页 WYG0651-0179c.png

卷五 第 24a 页 WYG0651-0180a.png

亚献乐奏安和之曲(仲吕之羽太蔟/起调太蔟毕曲)
卷五 第 25a 页 WYG0651-0180c.png

卷五 第 26a 页 WYG0651-0181a.png

终献乐奏景和之曲(仲吕之宫仲吕/起调仲吕毕曲)
卷五 第 27a 页 WYG0651-0181c.png

卷五 第 28a 页 WYG0651-0182a.png

彻馔乐奏咸和之曲(仲吕之宫仲吕/起调仲吕毕曲)
卷五 第 29a 页 WYG0651-0182c.png

卷五 第 30a 页 WYG0651-0183a.png

卷五 第 30b 页 WYG0651-0183b.png

卷五 第 31a 页 WYG0651-0183c.png













恪(黄钟/清澄)












恭(南吕/为角)












祀(林钟/为商)












事(仲吕/为宫)












威(南吕/为角)












仪(林钟/为商)












雍(仲吕/为宫)












卷五 第 31b 页 WYG0651-0183d.png













歆(仲吕/为宫)












兹(林钟/为商)












维(南吕/为角)












馨(林钟/为商)












神(仲吕/为宫)












驭(太蔟/为羽)












还(林钟/为商)












卷五 第 32a 页 WYG0651-0184a.png

卷五 第 32b 页 WYG0651-0184b.png

以上六奏皆仲吕调也俗呼紧羽调之平者以旋
宫论之大成乐一弦林钟为商二弦南吕为角三
弦黄钟为徵四弦太蔟为羽五弦仲吕为宫六弦
林钟为商七弦南吕为角当以此法和弦
右依操缦为谱其论备于律吕精义务以歌声按弦令
弦歌按节而众乐随以和鸣其声若一如吹笙者必以
笙配琴琴弹前段总呼一声琴弹后段总吸一声其成
卷五 第 33a 页 WYG0651-0184c.png

弹舌弄声淫哇乱听其箫篴埙篪皆然古所谓雅颂之
音如是也古琴以三弦散声及一弦十徽实音为黄钟
今俗所传琴谱却以一弦七徽寻黄钟然亦沿袭自宋
故陈旸姜夔之俦皆主其说今姑存其谱然僻郡穷乡
羽流绵蕞暂以之备数或可耳弦诵之士固不必庸心
于此也
附旧谱
卷五 第 33b 页 WYG0651-0184d.png

七徽微下为大吕二弦为太蔟吹四字应七徽微
下为夹钟三弦为仲吕一字应七徽下之半为姑
洗四弦为蕤宾尺字应七徽下之半为林钟五弦
为夷则工字应七徽下之半为南吕七弦为清黄
六字应七徽下之半为应钟凡字应微下为无射
七弦为清太蔟五字应较前谱声高似紧羽调也
大哉孔圣道德尊崇维持王化斯民是宗典祀有常精纯
卷五 第 34a 页 WYG0651-0185a.png

并隆神其来格于昭圣容
自生民来谁底其盛维师神明度越前圣粢帛具成礼容
斯称黍稷非馨维神之听
大哉圣师实天生德作乐以崇时祀无斁清酤维馨嘉牲
卷五 第 34b 页 WYG0651-0185b.png

孔硕荐修神明庶几昭格
百王宗师生民物轨瞻之洋洋神其宁止酌彼金罍维清
且旨登献维三于嘻成礼
牺象在前豆笾在列以享以荐既芬既洁礼成乐备人和
卷五 第 35a 页 WYG0651-0185c.png

神悦祭则受福率遵无越
有严学宫四方来宗恪恭祀事威仪雍雍歆兹维馨神驭
还复明禋斯毕咸膺百福
减字谱法
卷五 第 35b 页 WYG0651-0185d.png

尸(擘也右大/指向外) 乇(托也大指向内/凡向身曰内)
木(抹也右食/指向内) 乚(挑也食/指向外)
包(□也右中/指向内) □(剔也中/指向外)
早(撮也中指勾四弦食指挑七弦齐/作一声或大指擘食指抹亦同)
此外有打摘滚拂历度等四十六法雅乐不用今操
缦谱惟挑勾散撮
(左/手)大(大指也左第一指凡散声/在大弦按在小弦用此)人(食指也左第二/指谱减作人)
卷五 第 36a 页 WYG0651-0186a.png



此外有吟猱掉撞等四十六法雅乐不用今操缦谱
惟中大二指按之
附上弦和弦旧法
习箫篴者能吹之成音习琴瑟者能知上弦之法则
途径近矣故述之以便弦诵者凡上弦以绒

头(绒与弦/相结处)临岳之半展第一弦过龙龈君位(焦尾/当中)历
卷五 第 36b 页 WYG0651-0186b.png

内绕小指外转入名指裹由中而上复以食指的住
贴琴着力微抽量其紧缦之中就以右手中指按住
七徽而以大指勾弦取声审定黄钟中声相合即以
弦尾紧缠雁趾使不动移次上第二弦亦如之惟略
加紧而以右手中指按十三徽其声与二弦散声相
合即是也其馀诸弦俱如前法以次渐紧大小间勾
和之其紧缦全在于轸右手调之欲紧则以大指转
卷五 第 37a 页 WYG0651-0186c.png

(先以右食指散挑七弦后以左中指按九徽右/中指勾第四弦相应如未相应听其声如在徽)
(右则缦七弦若在徽下则/紧七弦俗用大指按九徽)
(第四弦和定勿动依前法又作小间勾调/紧缦第六弦以应之俗用名指按十徽)
(第七弦和定勿动/惟紧缦第五弦)
(第六弦已和定/惟紧缦第三弦)
(此宜紧/缦二弦)
(此宜紧缦一弦/俱自小弦和起)
卷五 第 37b 页 WYG0651-0186d.png

瑟诂
古者歌则有瑟故登歌在堂琴瑟侑焉乡饮酒礼二人
皆左何瑟后首挎越燕礼小臣左何瑟面执越诗言并
坐鼓瑟何不日鼓瑟瑟者乐之弘其音静好静胜欲好
卷五 第 38a 页 WYG0651-0187a.png

中之弦乐学有宵雅之肄教极其道能使君父有节臣
子有义四时和万物生则三才之道而瑟具焉二十五
弦具中清二均庄子曰鼓之二十五弦皆动淮南子曰
调瑟者鼓之而二十五弦皆应后世乃有五弦十五弦
二十三弦二十七弦之说聂崇义礼图祖用二十三弦
而又谓其常用者十有九则雅乐之失传非一日也雅
瑟长八尺一寸广一尺八寸颂瑟长七尺二寸吴良辅
卷五 第 38b 页 WYG0651-0187b.png

曰八尺一寸者九黄钟之长也一尺八寸者倍黄钟律
之广也七尺二寸者八黄钟律之长也此皆黄钟九寸
之算也而大中小三等之制无传焉要于其当则黄钟
太蔟姑洗三尺之论或近之易通卦验冬至鼓黄钟之
瑟用槐八尺一寸夏至琴用桑五尺七寸夫五尺七寸
不知所中何律而槐桑中实又未必能中琴瑟必也如
诗称椅桐梓漆爰伐琴瑟者乎故其制桐面梓腹九梁
卷五 第 39a 页 WYG0651-0187c.png

近首鼓处故宽近尾不鼓故狭首越上当鼓处宜衡尾
越馀弦所归宜纵武崇寸有八分四隅刻云以缘其武
盖取诸云和也弦有柱游移以调清浊雁行列之前其
柱则清后其柱则浊其边弦之去前后山岳也大约一
肘勿太远勿太近裁取当律而止柱崇二寸七分十分
其瑟之长以其一为首之长而尾倍之四分其尺有八
之广去一以为尾之广首广容弦令其可鼓尾弦缩狭
卷五 第 39b 页 WYG0651-0187d.png

大衍之数也裁为二十有五者天数也五五者旋宫也
一均七律诸调悉具隔八相生不舍瑟而道存焉大弦
之缕八十一小弦之缕七十二大弦者十二中声小弦
者十二清声益一弦以为黄钟半声边弦二中弦一皆
黄钟也十二律各具二均而黄钟则正倍半有三焉黄
钟君也星有三帝座历有履端举正归馀鼓中则清应
鼓清则半应不与众律若是班也尊君也小笙十三簧
卷五 第 40a 页 WYG0651-0188a.png

之末弦犹是也而俗乐黄其中弦虚而不用而以内外
二十四弦分十二律之中清夫既以中为君又设而不
作是无君也不祥莫大乎是杜氏通典曰二十五弦尽
用之陈𤾉乐书马氏通考皆以第一弦为黄钟中声第
十三弦为黄钟清声十三弦即中弦也第二第十四弦
为大吕三与十五为太蔟四与十六为夹钟五与十七
为姑洗六与十八为仲吕七与十九为蕤宾八与二十
卷五 第 40b 页 WYG0651-0188b.png

与二十三为无射十二与二十四为应钟其第二十五
弦虽不明言何律然贞下起元当属黄钟无疑以管色
定之黄钟中律为合清律为六半律则取其子声为四
大吕为背四太蔟为正四夹钟为背一姑洗为正一仲
吕为上蕤宾为勾林钟为尺夷则为哑工南吕为工无
射为哑凡应钟为凡一弦各具一律不相假借只以清
中互应今太常以合上尺单弹单应而大太之四夹姑
卷五 第 41a 页 WYG0651-0188c.png

之尺配蕤宾之勾为双弹以义揆之夫其中清相应有
合之义双声相叶相得之义分别七音第取谐适亦何
不可但四弦并鼓未免繁声乱雅断非古法至其分别
单双之义以单鼓黄钟为尊君似也以仲吕之实为黄
钟之实所自出而亦单鼓以尊之牵合无谓惟谓六五
变音借用右手以严正变其说近理盖鼓合而六应则
右合而左六若鼓六应四自不得不右六而左四以至
卷五 第 41b 页 WYG0651-0188d.png

无不可柱非可胶指亦可换固不得谓右手专鼓中声
左手专鼓清声而为是拘拘者也瑟音最雅而世鲜习
之浸成绝响独使蒙筝阮筑箜篌之属啁哳喧豗以导
欲增悲于世良可深悼幸而孔庭侑食饩典犹存胶庠
士子尚或可以讲求故具述其大凡其弦虽繁指法甚
简较琴更易衿佩雅士固不可以不时习也(姜夔瑟柱/别以五色)
(五五相次苍为上朱次之黄次之素与黝又次之使肄/习者便于择弦弦八十一丝而朱之是为朱弦尺用汉)
卷五 第 42a 页 WYG0651-0189a.png

(百二十声瑟/之能事毕矣)
卷五 第 43a 页 WYG0651-0189c.png

卷五 第 43b 页 WYG0651-0189d.png

一尺八寸广一尺六寸两岳中间六尺三寸岳崇一寸
七分腹下迎首对岳圆越一径三寸横四寸尾对岳方
越一径四寸长五寸首尾两越使其音条达腹中贴施
九梁梁下相通使其声冲融首通足中高四寸傍高三
寸尾通足中高五寸傍高二寸五分尾下两傍垂云各
六两岳外小孔各二十五以系弦弦长一丈色用朱每
弦一柱柱崇二寸七分其制面桐背梓紫漆饰之绘云
卷五 第 44a 页 WYG0651-0190a.png

用琴音定瑟弦法
将弦通解毕新布拂拭尾端用锦一幅衬之先上中弦
空弹散声令与琴第三弦散声相同就从中挨次上之
上弦听音俱用散声不须设柱第一弦第二弦散声比
琴第一弦散声微低第三第四弦散声与琴第一弦散
声同第五弦第六弦散声比琴第二弦散声微低第七
弦第八弦与琴第二弦散声同第九弦第十弦比琴第
卷五 第 44b 页 WYG0651-0190b.png

自第十三弦起至第二十五弦散声皆与琴第三弦散
声相同如是听毕然后安柱里外两近边之弦皆去岳
山一肘馀弦斜排如雁阵只作一行勿作两行
吹笙定瑟弦法
排箫及笙俱可用之定瑟而笙为更近即俗笙亦可也
用新点合律者先吹合字定第一弦为黄钟中声又吹
合字定第十三弦即中弦为黄钟之清声复吹六字定
卷五 第 45a 页 WYG0651-0190c.png

十五弦是为太蔟其隔第二弦不先定者以俗笙无背
四故也次吹一字定第五弦及第十七弦为姑洗隔第
四弦不先定者以俗笙无背一故也次吹上字定第六
弦及第十八弦为仲吕次吹勾字定第七弦及十九弦
为蕤宾次吹尺字定第八弦及廿弦为林钟次吹工字
定第十弦及廿二弦为南吕次吹凡字定十二弦及廿
四弦为应钟隔夷则无射而不先定者恐俗笙无哑工
卷五 第 45b 页 WYG0651-0190d.png

可推故求大吕在于合四两音之间比合微清比四微
浊求夹钟在于四一两音之间比四微清比一微浊求
夷则在于尺工两音之间比尺微清比工微浊求无射
在于工凡二音之间比工微清比凡微浊俗呼背四背
一哑凡哑工是也俗乐不用此音古乐旋宫有之今太
常瑟无此四律者旋宫法久废故也是以合字上字尺
字独弹独应四字一字工字双弹双应总之非古法也
卷五 第 46a 页 WYG0651-0191a.png

二弦大中 九十两徽间按一弦实音定 背四
三弦太中 对十徽按二弦实音定 吹四字定
四弦夹中 两徽间按二弦实音定 背一
五弦姑中 对九徽按二弦实音定 吹一字定
六弦仲中 对十徽按三弦实音定 吹上字定
七弦蕤中 两徽间按三弦实音定 吹勾字定
八弦林中 对十徽按四弦实音定 吹尺字定
卷五 第 46b 页 WYG0651-0191b.png

十弦南中 对十徽按五弦实音定 吹工字定
十一弦无中 两徽间按五弦实音定 哑凡
十二弦应中 对九徽按五弦实音定 吹凡字定
十三弦黄清(以下即用/瑟定之)弹第一弦黄中定 吹合字定
十四弦大清 弹第二弦大中定 背四
十五弦太清 弹第三弦太中定 吹四字定
十六弦夹清 弹第四弦夹中定 背一
卷五 第 47a 页 WYG0651-0191c.png

十八弦仲清 弹第六弦仲中定 吹上字定
十九弦蕤清 弹第七弦蕤中定 吹勾字定
二十弦林清 弹第八弦林中定 吹尺字定
二十一弦夷清 弹第九弦夷中定 哑工
二十二弦南清 弹第十弦南中定 吹工字定
二十三弦无清 弹第十一弦无中定 哑凡
二十四弦应清 弹第十二弦应中定 吹凡字定
卷五 第 47b 页 WYG0651-0191d.png

上弦法
先将弦穿入岳傍窍内以手探越取出将弦头系以
绒条令抵窍隙紧抽贴岳即以弦尾穿入尾岳傍窍
又以手探越取出缠于食指之端自掌内绕小指外
著力紧拽绕瑟尾而上以止机按定然后将馀弦缠
绕本弦或三缠五缠大多不过七缠以不动为度止
机之形如阮首瑶簪觚棱锐表其端平方用面漆粘薄
卷五 第 48a 页 WYG0651-0192a.png

不走以便煞尾故曰止机
鼓瑟操缦法
凡学瑟者两手十指皆伸切忌屈其小指与筝手不同
也其指法擘托抹挑勾剔打摘俱与琴同而雅音惟用
擘抹勾三法此外尚有历撮轮带等三十法俱出淫声
非雅颂之音所有
十三字正应正和同 正和同 正应正和同


卷五 第 48b 页 WYG0651-0192b.png



正者中声右手中指鼓(圆印/朱书)应者清声左手中指弹(方印/朱书)
和者隔八右手大指擘(方印/朱书)同者专壹两手声一般(圆印/墨书)
黄中隔八下生林中(勾黄/擘林) 林中隔六上生太中(擘林/抹太)
太中隔八下生南中(勾太/擘南) 南中隔六上生姑中(擘南/抹姑)
姑中隔八下生应中(勾姑/擘应) 应中隔六上生蕤中(擘应/抹蕤)
蕤中隔六上生大中(擘蕤/抹大) 大中隔八下生夷中(勾大/擘夷)
夷中隔六上生夹中(擘夷/抹夹) 夹中隔八下生无中(勾夹/擘无)
卷五 第 49a 页 WYG0651-0192c.png

黄清隔八下生林清(勾黄/擘林) 林清隔六上生太清(擘林/抹太)
太清隔八下生南清(勾太/擘南) 南清隔六上生姑清(擘南/抹姑)
姑清隔八下生应清(勾姑/擘应) 应清隔六上生蕤清(擘应/抹蕤)
蕤清隔六上生大清(擘蕤/抹大) 大清隔八下生夷清(勾大/抹夷)
夷清隔六上生夹清(擘夷/抹夹) 夹清隔八下生无清(勾夹/擘无)
无清隔六上生仲清(擘无/抹仲) 仲清隔八下生小黄清(勾仲擘/小黄)
下生顺行隔八相和以右手中指勾大指擘上生逆行
卷五 第 49b 页 WYG0651-0192d.png

则必以小弦为应和擘托以小弦为正者则必以大弦
为应和今太常之瑟右手不鼓小弦左手不鼓大弦则
专以大弦为正小弦为应矣
操缦琴瑟合谱上(瑟必合琴故并/谱以便肄习)
迎神乐奏咸和之曲
卷五 第 50a 页 WYG0651-0193a.png

卷五 第 51a 页 WYG0651-0193c.png

卷五 第 52a 页 WYG0651-0194a.png

卷五 第 53a 页 WYG0651-0194c.png

卷五 第 53b 页 WYG0651-0194d.png

右仲吕之羽太蔟起调太蔟毕曲
奠帛初献乐奏宁和之曲
卷五 第 54a 页 WYG0651-0195a.png

卷五 第 55a 页 WYG0651-0195c.png

卷五 第 56a 页 WYG0651-0196a.png

卷五 第 57a 页 WYG0651-0196c.png

卷五 第 58a 页 WYG0651-0197a.png

亚献乐奏安和之曲
卷五 第 59a 页 WYG0651-0197c.png

卷五 第 60a 页 WYG0651-0198a.png

卷五 第 61a 页 WYG0651-0198c.png

卷五 第 62a 页 WYG0651-0199a.png

右仲吕之羽太蔟起调太蔟毕曲
卷五 第 62b 页 WYG0651-0199b.png

頖宫礼乐疏卷五